2020_CBS_03166 - Stedelijk havengebied - Beleidsbeslissing woonboten - Goedkeuring

Er heeft reeds meer dan een jaar geen openverklaring van ligplaatsen meer plaatsgevonden omwille van de verdere evaluatie van de woonbootligplaatsen Houtdok en verdere concretisering naar een holistisch woonbotenbeleid. Er is dan ook de nood om de resterende ligplaatsen snel terug open te verklaren en verder in te vullen in functie van kostendekking.

Hierbij dient echter ook rekening gehouden te worden met de tijdelijke ligplaatsen in het Kempisch dok en Asiadok die momenteel niet voldoen aan onder andere de stedelijke verwachtingen inzake waterkwaliteit (aansluiting riolering), parkeerbeleid en waarbij de woonboten van het Asiadok en Kempisch dok ondermeer omwille van de kostprijs  er voor opteerden om niet mee te dingen voor de ligplaatsen in het Houtdok. De stad en het Havenbedrijf hebben sterk geïnvesteerd in de nodige moderne infrastructuur op het Houtdok voor haar woonbootbewoners en hebben steeds meegegeven dat het de bedoeling was dat de woonboten daar finaal een ligplaats dienden in te nemen.       

Sinds de laatste publieke oproep voor ligplaatsen voor woonschepen in het Houtdok (2018_CBS_05743), werd de invulling van de ligplaatsen voor woonboten geëvalueerd door MV/ST/Stadshaven en AG Vespa/SB.  Momenteel zijn er nog 22 van de 34 ligplaatsen voor woonschepen beschikbaar.     

Ook vonden er gesprekken plaats met zowel de huidige woonbootbewoners van het Houtdok, de eigenaren van andere woonschepen in de onmiddellijke omgeving hiervan, de bestuurders van de jachthavens in het stedelijk havengebied en De Vlaamse Waterweg als vaarwegbeheerder van o.m. het Albertkanaal en eveneens gerechtigd om ligplaatsen voor woonschepen toe te kennen op de vaarwegen onder haar bevoegdheid.

Op basis van deze globale evaluatie werd onder meer besloten dat de benchmark oorspronkelijk iets te hoog werd ingeschat en een aanpassing van de bepalingen van de concessieovereenkomsten gerechtvaardigd is en dus een beperkte tariefverlaging aangewezen is door middel van het invoeren van een nieuwe financiële structuur dewelke voordeliger is dan voorheen.

Dit zou een stimulans moeten bieden voor het verder invullen van de resterende ligplaatsen en de resterende woonbooteigenaren moeten aanzetten om alsnog mede te dingen naar een definitieve ligplaats in het Houtdok. Redelijkerwijze dienen deze wijzigingen ook doorgetrokken te worden naar de huidige concessiehouders van de ligplaatsen in het Houtdok. Uit evaluatie blijkt ook dat de huurprijs voor de verplicht af te nemen autoparkeerplaats doorweegt op de totaalprijs. In tegenstelling tot Gent en Lier waar de parkeerplaats inbegrepen of gratis is bij het aangaan van een concessieovereenkomst voor een ligplaats voor een woonschip. Een tariefverlaging zou dit verschil onder meer kunnen wegwerken.

Aanvankelijk werden in 2016 negen tijdelijke ligplaatsvergunningen via het college van burgemeester en schepenen toegewezen voor een beperkte duur in het Kempische dok, expliciet verwijzend naar het toekomstige beleid voor woonboten en de hiervoor voorziene infrastructuur en faciliteiten in het Houtdok.

Na realisatie van de ligplaatsen voor woonboten in het Houtdok en de openverklaring van deze ligplaatsen hebben de eigenaren van de drie woonschepen 'Florence', 'Salu' en 'Marsdiep' geboden op een ligplaats in het Houtdok en deze reeds in gebruik genomen. Ze hebben hierbij rekening gehouden met de tijdelijke en eindige duurtijd van hun ligplaatsvergunning via het college. Andere eigenaars van de woonschepen 'Seventh Heaven', 'Nomadisch' en 'Moby Dick' hebben dit ook gedaan door er voor te kiezen het stedelijk havengebied te verlaten omwille van verkoop of herbestemming van hun woonschip en hebben aldus correct een alternatief gezocht.

In het Kempisch dok blijven er momenteel nog slechts drie woonschepen ('Meko-Popo', 'Achilles' en 'O Quinto') over, die niet wensten mee te dingen voor de ligplaatsen in het Houtdok, maar evenmin het Kempisch dok ondertussen verlieten. Ook in het Asiadok verblijven er momenteel nog drie woonschepen ('Earwen', 'Janina 2' en 'De Vrijheid') in de transitieligplaats, die evenmin meedongen, noch de Stadshaven verlieten via een alternatieve ligplaats. Hierbij wordt evenmin een correcte marktconforme prijs betaald die kostendekkend is. Een verder onderscheid in ligplaats en verder gedogen van deze zes woonschepen, in het Kempisch dok en Asiadok brengt diverse problemen met zich mee voor de stedelijke werking:

• Deze zes woonschepen zijn niet verbonden met de riolering wat nefast is voor de waterkwaliteit en algemene hygiëne door het lozen van vuilwater in de watervlakken van de Stadshaven. Waterkwaliteit is nochtans één van de speerpunten van het Waterplan+ en het bestuursakkoord en druist hier tegen in.
• Het verder gedogen van de resterende woonschepen schendt het gelijkheidsbeginsel (tussen de diverse woonbooteigenaren in de Stadshaven) en het vertrouwensbeginsel (tussen de woonschepen die correct meedongen naar een ligplaats in het Houtdok en de stad, gezien de stad de andere woonbooteigenaren op hun bestaande ligplaats zonder verder ingrijpen lijkt te gedogen).  Hierbij nemen de woonboten gelegen in het Kempisch dok en Asiadok niet de nodige maatregelen naar waterkwaliteit, wijkt men af van het stedelijk gewenste beleid om woonboten te clusteren in het Houtdok met de nodige hedendaagse infrastructuur en betaalt men tenslotte niet mee aan de nodige infrastructuur en voorzieningen in de Stadshaven ten behoeve van de woonbooteigenaren waarin de gemeenschap heeft geïnvesteerd. Evenmin dienen zij momenteel te beschikken over een verplicht af te nemen betalende parkeerplaats cfr. het stedelijk parkeerbeleid. De ligplaatsgelden die voordien werden gehanteerd door het Havenbedrijf Antwerpen en tijdelijk werden overgenomen door de stad hielden geen rekening met de kost van het onderhoud van de Stadshaven, dienstverlening in de Stadshaven en de kost van infrastructuur die enkel en alleen door de stad gedragen moet worden (i.t.t. de concessie van De Vlaamse Waterweg die over grotere budgetten beschikt). De huidige ligprijs voor het Kempisch dok en Asiadok is niet marktconform, bevat geen verplicht af te nemen parkeerplaats en is niet kostendragend (wat een uitgangspunt was voor de infrastructuur van de woonboten). Voor het Kempisch dok was oorspronkelijk ook voorzien in investeringen naar rioolaansluiting en nutsvoorzieningen, wat financieel niet haalbaar is gebleken. Hierdoor werd geopteerd om alle woonboten te clusteren in het Houtdok. Bij de uitvoering van de geplande investering in het Kempisch dok zou ook de ligplaatsvergoeding verhoogd zijn geweest om voldoende kostendragend te zijn.
• Bovenvermelde argumenten worden ook regelmatig aangevoerd in verschillende juridische procedures die gevoerd worden door de stad Antwerpen tot verwijdering van woonschepen dewelke een onrechtmatige ligplaats innemen in het stedelijk havengebied Antwerpen, in een poging om aan te tonen dat de stad geen uniform beleid voert. De stad Antwerpen wordt in deze vaak een discriminatoire behandeling met twee maten en gewichten verweten en dient telkenmale aan te tonen dat zij het gelijkheidsbeginsel heeft gerespecteerd en alle woonschepen op dezelfde manier behandeld door op deze problematiek te werken. De rechtbank heeft hiertoe bij tussenvonnis reeds twee maal aan de stad bevolen om te argumenteren waarom deze woonboten zich thans op andere ligplaatsen in de Stadshaven mogen bevinden terwijl nieuwe (wederrechtelijke) woonboten geen plaats krijgen.
• Bovendien zal de Vlaamse waterweg op korte termijn een stringenter beleid voeren naar woonboten langs het Albertkanaal en het Straatsburgdok waardoor verwacht zal worden dat er meer woonboten illegaal in de stadshaven zullen aanmeren. Zonder duidelijk beleid lopen we het risico deze woonboten te moeten gedogen en na enkele jaren de bergings- of verwijderingskosten er van te moeten ophoesten.
• Het Asiadok is ondertussen formeel bestemd als Innovatief stadsdok en dient dus vrijgemaakt te worden in functie van deze nieuwe bestemming.

De stad heeft er dan ook alle belang bij dat de eigenaars van de woonboten (pleziervaart of binnenvaart) in het Asiadok en Kempisch dok maximaal worden aangemoedigd om alsnog een ligplaats in het Houtdok te verwerven door middel van het mee bieden en afsluiten van een concessieovereenkomst met AG VESPA. Er is immers nog voldoende ruimte. Deze garantie kan vermoedelijk niet meer gegeven worden van zodra deze ligplaatsen in een latere fase permanent worden open verklaard door AG VESPA. 

Door het meedingen naar deze ligplaatsen bekomen de woonbooteigenaren Kempisch dok en Asiadok de nodige rechtszekerheid voor een langdurige periode en zullen de woonbootligplaatsen Houtdok-Zuidkaai in het stedelijk havengebied volgens het beleid en waterplan, een volledige invulling kennen op een duurzame, menswaardige en milieubewuste manier voor de toekomst.

Het is dan ook noodzakelijk gelet op hogervermelde nefaste problemen van het verder langdurig gedogen van bewoning buiten het Houtdok, om de huidige tijdelijke ligplaatsen van de resterende woonbooteigenaren in het Asiadok en het Kempisch dok op te zeggen. MV/ST/Stadshaven zal de opzeg en de mogelijkheid om alsnog een definitieve ligplaats voor hun woonschip te bekomen in het Houtdok aan een gunstiger tarief, kaderen aan de resterende woonbooteigenaren van het Asiadok en Kempisch dok. Aan de huidige woonbooteigenaren van het Houtdok zal het een aanbod doen met gunstigere concessievoorwaarden naar gelijkheidsbeginsel.

De opzeg van de ligplaatsen zal naar billijkheid ook verlengd worden tot het einde van dit jaar in plaats van de oorspronkelijk besliste drie maanden om de woonbooteigenaren hetzij de kans te bieden om mee te dingen, hetzij ze zeker voldoende tijd te geven om een andere ligplaats of andere oplossing te zoeken.

Op 25 maart 2011 (jaarnummer 3191) keurde het college het Waterplan+ voor het Eilandje goed met 10 krachtlijnen waaronder de creatie van ligplaatsen voor woonboten, maar ook het creëren van 1 gestructureerd gebied en de verbetering van de waterkwaliteit.

Op 7 november 2014 (jaarnummer 11285) keurde het college de Beleidsnota Woonboten goed. Hierbij wordt naast een aantal principes rond woonboten en hun uitzicht, ook de verbetering van de waterkwaliteit benadrukt door het vermijden van lozingen van vuilwater en verplichte aansluiting op de riolering.  Er wordt verder gesteld dat er de nodige investeringen dienen te gebeuren naar walstroom, water en het rioleringsnet in het Kempisch dok.  Daarnaast wordt tenslotte ook zeer duidelijk gesteld dat het geheel kostendekkend moet zijn om minimaal de noodzakelijke infrastructuur terug te kunnen verdienen.

Op 15 april 2016 werd het definitief ontwerp voor de aanleg van het openbaar domein Cadixwijk-noord goedgekeurd, waaronder de woonsteigers met diverse nutsvoorzieningen.  Voor het Kempisch dok stonden geen investeringen ingeschreven naar o.a. nutsvoorzieningen en rioleringswerken, dit in tegenstelling tot het Houtdok.

Op 13 mei 2016 en 4 november 2016 werden diverse tijdelijke ligplaatsvergunningen bekrachtigd door het college voor die woonboten die oorspronkelijk toestemming hadden gekregen van het Havenbedrijf Antwerpen om in het Kempisch dok een ligplaats in te nemen.  Deze nieuwe tijdelijke ligplaats gold voor een jaar en kon stilzwijgend verlengd worden per kwartaal.  Wat tot op heden gebeurde.  In de vergunningsvoorwaarden staat expliciet bepaald dat de vergunning voor beperkte duur wordt verleend en dit in afwachting van de verdere ontwikkeling van het Houtdok.

Op 8 juli 2016 werd het definitief ontwerp voor de aanleg van het openbaar domein Houtdok Zuidkaai en omgeving goedgekeurd, waaronder de woonsteigers met diverse voorzieningen zoals de koppeling aan de riolering.

Op 26 januari 2017 (jaarnummer 863) keurde het college in afwachting van een definitieve oplossing voor woonboten in het Houtdok en in afwijking van het Waterplan+ het principe goed om, in het Asiadok tijdelijke ligplaatsen aan te duiden voor vaartuigen die hetzij al vóór 1 januari 2016 op onregelmatige wijze een ligplaats innamen in het stedelijk havengebied en die niet beschikken over een schriftelijke toelating van een ligplaats van de stad of die niet in overeenstemming is met het Waterplan+ of zonder over een uitdrukkelijke schriftelijke toelating van het Havenbedrijf Antwerpen te beschikken, hetzij voor vaartuigen die ten tijde van de overdracht van het Lobroekdok naar BAM (Lantis) in het Lobroekdok lagen, mits deze vaartuigen zich confirmeren aan de nautisch-technische veiligheidsvoorwaarden, het politiereglement voor het stadshavengebied en de stadshavenonderrichtingen.

Op 8 september 2017 (jaarnummer 7758) keurde het college goed dat de transitiemaatregel voor de toekenning van tijdelijke ligplaatsen in het Asiadok (in uitvoering van collegebesluit 26 januari 2017) wordt afgerond gelet op de ruime tijdsspanne die werd verleend aan de eigenaars om aan te tonen dat hun vaartuig voldoende veilig is. Drie vaartuigen konden gebruik maken van de tijdelijke ligplaatsen in het Houtdok.

Op 8 december 2017 (jaarnummer 10612) werden de uitgangspunten voor de concessies voor woonboten goedgekeurd door het college.

Op 26 januari 2018 (jaarnummer 654) werd de eerste publieke oproep voor ligplaatsen voor woonschepen in het Houtdok goedgekeurd en de bijhorende voorwaarden en documenten. In de ligplaats zit eveneens een verplichte betalende parkeerplaats vervat gelet op de stedelijke parkeerdruk. 

Op 6 juli 2018 (jaarnummer 6286) keurde het college de studie ‘Innovatieve Stadshaven’ goed als toekomstperspectief en als beleidskader voor de ontwikkeling van Eilandje fase 2 en Steenborgerweert. In uitvoering van dit collegebesluit met nieuwe inzichten voor dit gebied en gezien de realisatie en openverklaring van de ligplaatsen voor woonboten in het Houtdok, dienen de tijdelijke ligplaatsen via de transitiemaatregel in het Asiadok vrijgemaakt te worden voor de realisatie van het piloot project “Innovatiedok Asiadok zuid”.

Op 22 juni 2018 (jaarnummer 5743) keurde het college goed om een tweede publieke oproep voor ligplaatsen voor woonschepen in het Houtdok te lanceren ten behoeve van de gefaseerde verdere invulling.

Op 28 januari 2019 (jaarnummer 42) keurde de gemeenteraad het Bestuursakkoord voor de stad Antwerpen legislatuur 2019-2024 goed. Ook dit bestuursakkoord stelt expliciet dat er verder dient ingezet te worden op een verbeterde waterkwaliteit in het stedelijk havengebied door alle stadshavengebruikers te responsabiliseren om de waterkwaliteit mee te verbeteren.