2020_CBS_02855 - Stedelijk bedrijfsvastgoed. Sociale Dienstverlening. Sint-Andrieskerk, Sint-Andriesstraat 5, 2000 Antwerpen - Restauratie van daken en, waar nodig, gevels en gewelven, glasramen en (optioneel) Mariakapel. Schetsontwerp en opmaak voorontwerp. Vastlegging krediet - Goedkeuring

Artikel 56 §3, 4° van het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 stelt dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor het voeren van de plaatsingsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.

Het schetsontwerp werd ingediend door Steenmeijer Architecten. Tijdens fase 1, het schetsontwerp, werd vanuit het architectenbureau uitvoerig overlegd met de opdrachtgever, de gebruikers en het Agentschap Onroerend Erfgoed om het programma van eisen en het te verwachten kwaliteitsniveau op punt te stellen. Voor de opmaak van het schetsontwerp werd verder gewerkt op de informatie uit het beheersplan, de opmetingsplannen, de inspectierapporten van Monumentenwacht, de uitgevoerde vooronderzoeken en de bevindingen van de stabiliteitsingenieur om de restauratievisie verder uit te werken. 

Restauratievisie:
Restauratie van de daken en, waar nodig, de gevels en de gewelven:
Gevels:

• de gevels van de kerk bevinden zich in redelijke staat. Het voegwerk van het baksteenmetselwerk wordt volledig nagekeken en hersteld. Het voegwerk van de blauwe en witte steen is lokaal te herstellen om een goede waterhuishouding te garanderen. In functie van de schadebeelden zijn elementen te herstellen en indien nodig stukken te vervangen. Bepaalde delen van de gevels zijn toe aan reiniging, in het bijzonder de plinten in natuursteen.

Structuurelementen:

• om een eenduidig beeld te vormen, wordt er een volledig nazicht van de structuurelementen in hout uitgevoerd. Na het nazicht worden, waar noodzakelijk, houtverbindingen hersteld of wordt het hout gedeeltelijk vervangen. Als laatste stap ondergaan alle houten onderdelen preventief een oppervlakte- en dieptebehandeling om aantastingen in de toekomst te voorkomen;
• in de structuurelementen in beton zijn er stukken roestende wapening zichtbaar. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor het beton op termijn. Om verdere oxidatie van de staven tegen te gaan, wordt op deze plaatsen een behandeling voorzien;
• de vloer van het balkon van de toren en de lantaarn zijn uitgevoerd in koper en vertonen veel scheuren die moeilijk te herstellen zijn. Het is aan te raden deze vloeren te vervangen door een waterdichte terrascoating;
• de gewelven en muren op de zolders van de zijbeuken vertonen scheuren in het metselwerk. Op aanraden van het stabiliteitsbureau zijn er trekankers te plaatsen onder de gewelven in de zijbeuken en moeten de scheuren in het metselwerk hersteld worden om verdere scheurvorming en doorbuiging tegen te gaan.

Daken:

• op verschillende plaatsen werden er houtaantasting, houtrot en waterinfiltraties aangetroffen in de houten dakstructuur. Een grote hoeveelheid aangetast hout is te vervangen. Een aantal balkkoppen van de zolders zijn in beton gegoten, dit is nefast voor de vochthuishouding . Na het volledige nazicht worden, waar noodzakelijk, houtverbindingen hersteld en delen vervangen. Bij vervanging van de betonnen balkkoppen wordt steeds de voorkeur gegeven aan vervanging door hout. Indien dit niet mogelijk blijkt, zal deze herstelling polymeerchemisch worden uitgevoerd;
• omdat de dakbedekking van de kerk en de toren wordt vernieuwd kan er een nieuw onderdak worden geplaatst. Een onderdak heeft een beschermende functie en draagt in beperkte mate bij aan een betere energieprestatie;
• de daken van de kerk zijn voorzien van een dakbedekking met natuurleien. Een groot deel van deze leien zijn in zeer slechte staat en dringend aan vervanging toe. Voorlopig is aan de zuidzijde een tijdelijke bitumenafdekking geplaatst na stormschade aan dit dakvlak. Om de dakbedekking voor een langdurige periode te beschermen, wordt de volledige leibedekking vervangen door nieuwe;
• de vieringlantaarn is licht verzakt, maar in een stabiele staat;
• de torendaken, het dak van de vieringtoren en enkele steunberen zijn bedekt met koper. De expertise leert dat kleine herstellingen van scheuren in het koper op lange termijn meer problemen geven waarbij de waterdichting niet gegarandeerd kan worden. Om deze reden zijn alle koperen dakbedekkingen te vernieuwen.

Toegankelijkheid:

• het dak dient toegankelijk gemaakt te worden voor inspectie en onderhoud door het plaatsen van ladderhaken, ankerpunten en klimhaken. Oude ladders zijn te vervangen door genormeerde ladders;
• de huidige loopbruggen van de zolders van de zijbeuken, het schip, het koor en het transept dienen nagekeken te worden en voorzien van leuningen. Op de zolders van de zijkapellen worden nieuwe loopbruggen en leuningen voorzien alsook binnentrappen. De touwladder van de vieringtoren wordt vervangen door een vaste ladder met valbeveiliging. 

Restauratie van de glasramen:

• de glasramen vertonen breuken, kleine en grote lacunes en hier en daar ontbrekende panelen. Een aantal lacunes werden plaatselijk hersteld met doublures of blanke/gekleurde stopstukken aan de buitenzijde. Bij vroegere restauraties zijn blanke stukken glas vervangen, deze herstellingen vallen sterk op. Een aantal ramen vertonen verwering of vervaging van het grisaille en/of contour. Een aantal kalibers lijken omgekeerd te zijn geplaatst. In één van de ramen in de zuidelijke zijbeuk werden bij restauratie twee panelen omgewisseld;
• langs de buitenzijde is het glasoppervlak redelijk vervuild. Aan de binnenzijde wordt een vlekkerige vervuiling waargenomen met duidelijke aftekening ter hoogte van de bindroeden. Sporadisch komt ook korstvorming voor ter hoogte van het loodnet;
• in het depot zit een aanzienlijke hoeveelheid scherven, kalibers, (delen van) panelen;
• in een van de ramen aan de noordzijde van het schip is een stuk van het maaswerk losgescheurd en verzakt waardoor ook het glas-in-lood gebogen en beschadigd is. Bij heel wat glasramen is de mortel aan de dagkanten gedeeltelijk of volledig verdwenen. De panelen zitten hierdoor niet meer allemaal goed vast;
• het raamwerk vertoont op diverse plaatsen duidelijke barsten en her en der hangen stukken los of zijn ze reeds naar beneden gevallen, waarschijnlijk ten gevolge van het roesten van de raambruggen. Drie ramen hebben gietijzeren monelen. Ze vertonen lichte tot zeer sterke roestsporen;
• de panelen van de glasramen zullen volledig uitgehaald, gerestaureerd en volgens een museale opstelling teruggeplaatst worden. Er wordt voorzetbeglazing voorzien voor zowel de gebrandschilderde als de niet-gebrandschilderde glasramen.

Restauratie van de Mariakapel (optioneel):
De Mariakapel is omwille van voormalige vochtindringing in slechte staat. Vooral het altaar is hoogdringend aan herstel en restauratie toe. De kapel heeft een hoge ensemblewaarde en wordt daarom best als geheel gerestaureerd. In lijn met het beheersplan Sint-Andrieskerk uit 2018, stelt Steenmeijer Architecten de volgende technische benadering voor:

• de bouwkundige werkzaamheden in de kapel omvatten voornamelijk herstellingen aan de vloer, met name herstelling van de verzakking ter hoogte van het altaar;
• de kapel wordt volledig herschilderd. Voordat deze werken worden uitgevoerd is een materiaal-technisch vooronderzoek op de wanden uit te voeren;
• het altaar en Mariabeeld worden gerestaureerd. De belangrijkste problemen die werden vastgesteld zijn de mogelijke actieve aantasting door houtborende insecten, de instabiliteit van bepaalde onderdelen door aantasting, verdwenen onderdelen aan de zijflank, lossende verflagen en verguldingen, bevuiling en geloste onderdelen van de kroonlijst en losstaande beeldjes op de altaartafel. Voor de restauratie dient een grondig en deskundig vooronderzoek te worden uitgevoerd om de precieze behandeling te bepalen. 

Premies:
De stad Antwerpen zal een restauratiepremie aanvragen voor de restauratie van de daken en, waar nodig, gevels en gewelven, glasramen en (optioneel) Mariakapel. Het is aangewezen om met het oog op een vlot en transparant verloop van het uitvoeringstraject het Agentschap Onroerend Erfgoed steeds te betrekken bij de opmaak van de dossiers. Afhankelijk van deze gesprekken en het financieel engagement dat de Vlaamse overheid kan en wil nemen, zal het project al dan niet worden gefaseerd. 

Raming:
In de overeenkomst bij de aanstelling van het architectenbureau werd een raming vooropgesteld van 2.314.050,00 EUR exclusief btw, erelonen, indexering en vooronderzoeken. De raming van Steenmeijer Architecten bij het schetsontwerp bedraagt 2.640.892,64 EUR exclusief btw, erelonen, indexering en vooronderzoeken. Deze raming is een indicatie op de te verwachten bouwkosten. Het verschil in bouwkost valt te verklaren door een aantal elementen:

• de gewelven en muren op de zolders van de zijbeuken vertonen scheuren in het metselwerk. Dit werd in het eerdere stabiliteitsonderzoek en de rapporten van Monumentenwacht niet opgemerkt. Op aanraden van het stabiliteitsbureau zijn er trekankers te plaatsen onder de gewelven in de zijbeuken en moeten de scheuren in het metselwerk hersteld worden om verdere scheurvorming en doorbuiging tegen te gaan;
• de kwaliteit van de leibedekking verschilt per dakvlak. Bepaalde delen zijn in betere staat en zouden naar schatting nog tien jaar kunnen dienst doen. Omdat het onduidelijk is wanneer de restauratiepremie toegekend zal worden, vaak loopt dit op tot zeven jaar, en om te voorkomen dat er opnieuw stelling opgebouwd dient te worden, wordt voorzien om de volledige dakbedekking te vervangen door nieuwe leien. 

Bedrijfseenheid Vastgoed adviseert om alle voorziene werken mee te nemen zodat het architectenbureau het voorontwerp verder kan uitwerken en bij overschrijding van het budget faserings- of besparingsvoorstellen kan doen. Het bedrag van het voorontwerp wordt vastgeklikt en hierop zullen indexeringen worden toegepast. 

Conclusie:
Rekening houdend met de opmerkingen zoals hierboven geformuleerd, adviseert de bedrijfseenheid Vastgoed om fase 1, het schetsontwerp, voor de restauratie van de daken en, waar nodig, gevels en gewelven, glasramen en (optioneel) Mariakapel van de Sint-Andrieskerk goed te keuren en fase 2, het voorontwerp, van de architectenovereenkomst te gunnen aan het architectenbureau. Om deze dienstverlening te kunnen vergoeden, dient een bedrag van 25.893,34 EUR inclusief btw, vastgelegd te worden in 2020.

Op 26 juli 2019 (jaarnummer 06145) keurde het college de aanstelling van Steenmeijer Architecten Professionele Architectenvennootschap goed en heeft het college de opdracht gegeven om het schetsontwerp op te maken (fase 1 van de architectenovereenkomst) voor de restauratie van daken en, waar nodig, gevels en gewelven, glasramen en (optioneel) Mariakapel van de Sint-Andrieskerk.

Op 15 november 2019 (jaarnummer 9349) keurde het college de gunning goed van de bijkomende opdracht voor de dringende instandhoudingswerken aan de glasramen van de Sint-Andrieskerk, Sint-Andriesstraat 5, 2000 Antwerpen, voor een bedrag van 6.750,00 EUR , exclusief btw, aan Steenmeijer Architecten Professionele Architectenvennootschap.

De bouwkost voor de restauratie van de daken en, waar nodig, de gevels en de gewelven, de glasramen en (optioneel) de Mariakapel  van de Sint-Andrieskerk wordt geraamd op 2.640.892,64 EUR exclusief btw en exclusief ereloon. De definitieve restauratiekost wordt vastgelegd op basis van het goedgekeurd voorontwerp. 

Het globale ereloon is vastgelegd op 8,103115%. De uitgave voor het ereloon voor deze restauratieopdracht wordt geraamd op 213.994,57 EUR + 44.938,86 EUR (21% btw) = 258.933,43 EUR inclusief btw. Deze uitgave werd berekend volgens de ereloonpercentages zoals voorzien in bestek GAC/2017/00150. Het ereloon voor fase 2, het voorontwerp, bedraagt 10% van het globale ereloon en wordt geraamd op 25.893,33 EUR inclusief btw. De geraamde uitgave ten bedrage van 25.893,33 EUR inclusief btw, voor de betaling van het ereloon aan Steenmeijer Architecten Professionele Architectenvennootschap met ondernemingsnummer 0823.283.045, zal verrekend worden op het investeringskrediet 2020. Er is voldoende krediet beschikbaar.

Het ereloon voor de overige fasen bedraagt 80% van het globale ereloon en wordt geraamd op 207.146,74 EUR inclusief btw. Deze uitgave van 207.146,74 EUR inclusief btw werd mee opgenomen in het meerjarenplan 2020 - 2025.

Voor deze opdracht werden volgende bestelbonnen vastgelegd: