Op 19 april 2019 (jaarnummer 3469) gunde het college de deelopdracht "Water en Energie" op basis van de raamovereenkomst “Ontwerpen over de Ring (JD/A/015399)” aan inschrijver THV TTA (Agence Ter - TVK - Arcadis). De opmaak van de studie "Water en Energie" startte op 30 april 2019.
Aan het studieteam "Water en Energie" werd de opdracht gegeven om enerzijds een gedragen en technisch onderbouwd ruimtelijk concept aan te leveren voor de aspecten water en energie in de Ringzone. Anderzijds heeft het studieteam de opdracht om de aspecten water en energie verder mee te implementeren in de uitwerking van de verschillende Ringparken.
De deelopdracht bestaat daarom uit verschillende fasen. Fase 1 behelst de opmaak van een overkoepelende systeemstudie "Water & Energie” die het water- en energieverhaal van de stad Antwerpen koppelt aan "Over de Ring". Fase 2 betreft de implementatie van dit overkoepelende systeem in de verschillende Ringparken in samenwerking met de geselecteerde ontwerpteams. Fase 3 betreft een optioneel gedeelte, opgesteld door de verschillende projectleiders, ontwerpers en uitvoerders en behelst een begeleidingsopdracht "Water & Energie” bij de verdere uitwerking van de ringprojecten in de komende jaren.
Fase 1, de systeemstudie "Water en Energie”, werd in januari 2020 afgerond. De opmaak van deze systeemstudie werd opgevolgd door een projectgroep met vertegenwoordigers van de belangrijkste partners (stad Antwerpen, AG Vespa, Lantis, team intendant, Agentschap Wegen en Verkeer, Fluvius en Aquafin) en binnen het co-creatief proces van werkbanken met allerlei stakeholders georganiseerd door team intendant.
Op 19 februari 2020 werd dit deel van de studie gepresenteerd aan de Taskforce Over de Ring en op 21 februari 2020 aan de Stuurgroep Oosterweelverbinding.
In eerste instantie is een analyse opgemaakt van de verschillende leefbaarheidsprojecten uit het ontwerpproces “Over de Ring” om te onderzoeken in welke mate water en energie reeds een plaats kregen in de ontwerpvoorstellen. Op die manier werd duidelijk waar de ambities rond beide thema’s nog te laag liggen of niet compatibel zijn met een overkoepelend systeem, en waar het potentieel groot is om water en energie een duidelijke plaats te geven. Daarnaast werden de bestaande beleidsvisies van de stad Antwerpen geanalyseerd en werd hun relevantie voor de toekomstige Ringparken in beeld gebracht.
Visie
In tweede instantie presenteert de studie een visie die is opgebouwd uit drie thematische systeemvisies:
De systeemvisie water bouwt verder op de ambities en methodieken van het Waterplan, dat door het college werd goedgekeurd in zitting van 20 september 2019 (jaarnummer 7650). Deze systeemvisie gaat uit van de doelstellingen waterveiligheid in het kader van wateroverlast, ruimtelijke kwaliteit, waterbewustzijn en waterkwaliteit, net zoals het waterplan. Bijkomend wordt het idee van autonome schakels en continuïteiten geïntegreerd. Hiermee stelt de studie dat het watersysteem van ieder Ringpark zowel autonoom alsook als onderdeel van een groter geheel moet kunnen functioneren.
Vanuit hydrologisch oogpunt is de Ringzone opgedeeld in vijf deelstructuren, die samen het overkoepelend systeem vormen. Per deelstructuur toont een stroomdiagram de verschillende waterstromen (hemelwater, oppervlaktewater, grondwater, bemalingswater) en hun onderlinge relaties. Dit vormt de basis voor een stromenplan, dat de gewenste wateropgave per Ringpark in beeld brengt en zo ook de ambities voor waterhergebruik, infiltratie en buffering becijfert.
De systeemvisie energie bouwt verder op tussentijdse resultaten van de stedelijke energievisie en het klimaatplan. Het studieteam "Water en Energie" heeft een interactief dashboard ontwikkeld om de energievraag van stadsontwikkelingsprojecten in de Ringzone alsook van Ringparken en -infrastructuur eenvoudig te berekenen en in kaart te brengen. Daarnaast is een waaier van mogelijke energieopwekkende technologieën en bronnen opgemaakt en beoordeeld op vlak van technische haalbaarheid, energiebesparingspotentieel, rendabiliteit en ruimtelijke impact. Op die manier toont een eerste selectie van energie-opwekkende technieken de mogelijkheden voor de Ringparken en -infrastructuur enerzijds, en voor de vastgoedprojecten in de Ringzone anderzijds.
Op basis van deze analyse van energievraag en -aanbod toont de studie de ruimtelijke opties voor de integratie van wind- en zonne-energie in de Ringparken. Binnen dit voorstel wordt het Noordkasteel specifiek benoemd als energie-hub, met een potentieel belangrijke rol voor het te herbestemmen SAMGA-gebouw.
De systeemvisie warmte bouwt verder op het idee dat verschillende mogelijke ‘aanvoerbackbones’ restwarmte van industriële activiteiten in en rond Antwerpen richting de stad kunnen brengen. De studie "Water en Energie" stelt dat het in eerste instantie van groot belang is om nu al volop in te zetten op de ontwikkeling van tijdelijke ‘warmte-eilanden’. Dit zijn lokale distributienetten die op lange termijn aan elkaar tot een stadsbreed warmtenet geschakeld kunnen worden. Op korte termijn kunnen deze warmte-eilanden gebruik maken van een lokale (piek)warmtecentrale of van een lokale bron zoals riothermie.
De studie stelt dat een gesloten ringvorm voor een warmtecorridor in eerste instantie niet noodzakelijk is. Bovendien toont een mogelijk tracé voor dit warmtetransport dat niet iedere as onderdeel is van de geplande Ringparken. Er is dus nood aan de integratie van een reservatiestrook in de ringparken en aan bijkomend onderzoek voor de zones die buiten de Ringparken gesitueerd zijn.
Ruimtelijke integratie
De systeemvisie "Water en Energie" presenteert tot slot een toolbox met mogelijke maatregelen en bijhorende technische fiches om water, energie en warmtetransport op kleinere schaal een plaats te kunnen geven. Deze maatregelen variëren onder andere in uitzicht, boven- en ondergronds ruimtegebruik en kostprijs. Afhankelijk van de specifieke locatie in de Ringzone en het bijhorende overkoepelende systeem voor water, energie of warmte, zijn bepaalde maatregelen meer geschikt om toe te passen dan andere. Per Ringpark presenteert fase 1 van de studie een specifiek voorstel omtrent de integratie van deze maatregelen en koppelt deze aan gebiedsspecifieke randvoorwaarden. Op die manier worden de systeemvisies ruimtelijk doorvertaald tot een gerichte visie voor water, energie en warmte per Ringpark, die als input fungeert voor de verdere uitwerking van de ontwerpvoorstellen.
Implementatie van de systeemvisie in de Ringparken
Fase 1 van de studie "Water en Energie" biedt een overkoepelend kader en geeft een eerste aanzet voor de ruimtelijke integratie van water, energie en warmte in de toekomstige ringparken.
Tijdens fase 2 zullen de systeemvisies verder gedetailleerd en ruimtelijk geïntegreerd worden in de verschillende Ringparken. Dit zal in nauw overleg met de ontwerpteams van de Ringparken afgewogen worden met andere ruimteclaims zijn die op de Ringparken rusten.
In functie van de uitwerking van Ringpark Noordkasteel en het SAMGA-gebouw als mogelijke energiehub is het aangewezen om fase 3 begeleidingsopdracht "Water en Energie" reeds te lichten om, in samenwerking met AG Vespa dat instaat voor het herbestemmingsonderzoek van de SAMGA silo, een haalbaarheidsstudie uit te voeren omtrent de mogelijkheden voor energie en warmte in en rond de SAMGA-silo.
Het college neemt kennis van fase 1 van de studieopdracht "Water en Energie"
Het college geeft opdracht aan:
| dienst | taak |
| SW/Publieke Ruimte |
|