2020_GR_00337 - Antwerpen breekt uit - Bijzondere dotatieregeling aan de districten - Goedkeuring

Na indiening en goedkeuring van de geselecteerde projecten zullen de budgetten als extra dotatie worden opgenomen bij de aanpassing van de meerjarenplanning in 2021.

De budgetten van de bijzondere dotatieregeling zijn afkomstig van volgende doelstellingen:

Doelstelling 2LMS040204 Tuinstraten en groene sproeten: 848.000,00 EUR voor tuinstraten en 53.000,00 EUR in het kader van ontwerp en begeleiding van het proces.

Doestelling 2LMS030105 Ontharden van straten en pleinen: 2.252.000,00 EUR voor tuinstraten en 247.000,00 EUR in het kader van ontwerp en begeleiding van het proces.

Doelstelling 2LMS030106 Waterplan wordt in elk project geïmplementeerd: 2.000.000,00 EUR voor woonstraat breekt uit en 1.000.000,00 EUR voor quick wins

Artikel 141 van het Decreet lokaal bestuur stelt vast dat de gemeenteraad de criteria op grond waarvan jaarlijks een algemene dotatie of specifieke dotaties uit de gemeentebegroting worden verstrekt aan de districten bepaalt.

Op 17 februari 2017 (jaarnummer 1325) keurde het college het definitief bovenlokaal groenplan ‘Levendig Landschap’ goed. Met dit stadsbreed groenplan wil stad Antwerpen haar grootschalige robuuste groengebieden beschermen en versterken. Het groenplan beschrijft de stadsbrede visie ‘een groene loper voor Antwerpen’. Deze is opgebouwd uit 14 landschappen met gewenste groenstructuren en strategieën, aangevuld met generieke richtlijnen voor een groene nevel en robuuste groene ruimten. Binnen dit groenplan wordt ook gefocust op lokale groene stapstenen binnen het sterk verstedelijkt netwerk.

Op 28 juli 2017 (jaarnummer 6815) keurde het college vijf pilootprojecten tuinstraten goed. In het kader van de lokale groene stapstenen uit het groenplan wenste het college verschillende tuinstraten uit te werken als pilootprojecten. Dankzij de uitwerking en realisatie van deze eerste reeks tuinstraten in en door verschillende districten zijn verschillende lessen getrokken en is het concept sterk verfijnd.

Op 20 september 2019 (jaarnummer 7650) keurde het college het definitieve waterplan goed. Het waterplan geeft een analyse van het historische en huidige watersysteem en beschrijft een stadsbrede visie aan de hand van vijf overkoepelende waterstructuren. Deze visie wordt geconcretiseerd door middel van lokale maatregelen om hemelwater op kleinere schaal een plaats te kunnen geven.

Op 1 maart 2019 (jaarnummer 1884) nam het college kennis van de start van het project ‘De Robuuste Klimaatstraat’. Dit systemische project onderzoekt de ruimtelijke mogelijkheden voor klimaatrobuustheid in de publieke en private ruimte. Het project analyseert de bestaande procedures van ontwerp, uitvoering en beheer en zet maximaal in op de visie ontwikkeld in het waterplan en groenplan. Zo brengt het meekoppelkansen in kaart die gecreëerd worden door de waterhuishouding positief te beïnvloeden, biodiversiteit te bevorderen en hittestress te voorkomen. Aan de hand van twee pilootcases zal onderzocht worden hoe de heraanleg van een woonstraat getoetst kan worden aan een wijk- en gebiedstrategie.

Basisprincipe

De lessen die getrokken worden uit het Waterplan, het Groenplan en ‘De Robuuste Klimaatstraat’ worden meegenomen in een nieuw traject ‘Antwerpen breekt uit’. Met dit traject worden alle projecten samengebracht die ruimte maken voor klimaatadaptatie in het openbaar domein in functie van een kwalitatieve woonomgeving nu en in de toekomst. ‘Antwerpen breekt uit’ omvat in eerste instantie drie concepten, namelijk de tuinstraat, de woonstraat breekt uit en quick win ontharding.

Ten eerste wordt met de aanleg van een tuinstraat maximale vergroening en verblauwing als specifiek doel vooropgesteld. Hierdoor is een tuinstraat een interessant concept om op verschillende locaties groenblauwe stapstenen te realiseren, om hemelwater lokaal op te vangen en te infiltreren zoals vooropgesteld in het waterplan en om de robuuste groenruimten te verbinden zoals voorgesteld in het bovenlokaal groenplan. Om dit te bereiken wordt maximale ontharding vooropgesteld. Bovendien beoogt een tuinstraat een hoge betrokkenheid van bewoners bij het ontwerp van de straat alsook bij het beheer en onderhoud (bijvoorbeeld: aanleggen van geveltuinen of onderhoud van plantvakken in de publieke ruimte). In de stad Antwerpen worden momenteel al vijf tuinstraten aangelegd. Deze tweede reeks vertrekt vanuit de geleerde lessen en rolt het concept tuinstraat verder uit. Draagvlak en een wil tot participatie van de bewoners zijn belangrijke voorwaarden voor het opzetten van een sterk participatief proces.

Ten tweede wordt met de aanleg van een woonstraat breekt uit een kwalitatieve woonomgeving versterkt. Dit is gekoppeld aan het project “De klimaatrobuuste straat” waarbij een klassiek straatontwerp wordt versterkt. Daarenboven wordt hier ook vertrokken vanuit een specifieke klimaatopgave (bijvoorbeeld: wateroverlast, droogte, hitte of groentekort), een gebiedsgerichte aanpak en het koppelen van de private en publieke ruimte. Een gebiedsgerichte aanpak is noodzakelijk om ten gronde een antwoord te kunnen bieden op de wateropgave door klimaatverandering. Bovendien wordt zowel de publieke als private ruimte betrokken, de klimaatopgave van een straat wordt immers niet begrensd door de grenzen van het openbaar domein. Hierbij wordt een sterke samenwerking tussen publieke ruimte, EMA (EcoHuis), Aquafin en Water-link opgezet om bijvoorbeeld afkoppeling en ontharding op privaat terrein te realiseren. Bovendien worden bewoners sterk betrokken bij de procedure van ontwerp, beheer en onderhoud en ook geactiveerd om zelf acties te ondernemen op privaat terrein (bijvoorbeeld: ontharden voortuin of afkoppelen van hun regenwater). Draagvlak en de wil tot participatie van de bewoners zijn ook hier belangrijke voorwaarden voor het opzetten van een sterk participatief proces.

Een derde en laatste concept is de quick win ontharding. Dit gaat over projecten waarbij op korte termijn maximaal onthard kan worden, hetgeen onmiddellijk resulteert in minder grijs voor meer groen.

Deze drie types pilootprojecten (Tuinstraten, woonstraat breekt uit en quick win ontharding) worden verspreid over de districten in praktijk gebracht door middel van een bijzondere dotatieregeling aan de districten. Om de representativiteit en haalbaarheid van de verschillende concepten te garanderen, werden enkele algemene werkingsprincipes, criteria en werkingsafspraken vooropgesteld waaraan de pilootprojecten binnen de drie concepten moeten voldoen.

Algemene werkingsprincipes:

1. het totaal dotatiebedrag aan districten voor lokale projecten wordt vastgelegd op 3.100.000,00 EUR voor tuinstraten (2.252.000,00 EUR budget van openbaar domein en 848.000,00 EUR budget van groen), 2.000.000,00 EUR voor woonstraat breekt uit (budget van openbaar domein) en 1.000.000,00 EUR voor quick wins ontharding (budget van openbaar domein) (inclusief btw);
2. algemene studie- en begeleidingskosten, met inbegrip van communicatie en participatie, worden bovenlokaal gedragen. Hiervoor wordt een budget van 300.000,00 EUR (inclusief btw) voorzien verspreid over de jaren 2021-2025 (247.000,00 EUR budget van openbaar domein en 53.000,00 EUR budget van groen);
3. maximaal aantal voorstellen die toegekend worden per district:
• a. Tuinstraat: Maximaal 2 projecten per district. De projecten worden tussen de districten gelijkmatig verdeeld door de selectie in twee rondes te organiseren:
• i. In een eerste ronde worden de beschikbare middelen verdeeld over één tuinstraat per district op basis van een vierkantemeterprijs van maximum 180,00 EUR/m²;
• ii. Indien een district geen voorstel indient, bepaalde projectvoorstellen niet worden weerhouden op basis van de vooropgestelde criteria of het totale dotatiebedrag nog niet is aangewend, kan een tweede tuinstraat per district worden toegekend. Hiervoor wordt het resterende dotatiebudget aangewend en opnieuw verdeeld op basis van een vierkantemeterprijs van maximum 180,00 EUR/m²;
• iii. Er mogen drie projectvoorstellen ingediend worden per district;
• iv. Er is geen cofinanciering noodzakelijk vanuit de districten.
• b. Woonstraat breekt uit: Maximaal 1 project per district.
• i. De projecten worden tussen de districten gelijkmatig verdeeld door maximaal één project per district toe te kennen op basis van een vierkantemeterprijs (maximum 85,00 EUR/m²; deze kan verlaagd worden in functie van de verdeling tussen de districten);
• ii. Voor een woonstraat breekt uit wordt een cofinanciering van maximaal 50% voorzien om extra maatregelen te financieren in kader van de klimaatambitie. Hiermee wordt de klimaatrobuustheid sterk verhoogd;
• iii. Indien een district geen voorstel indient, bepaalde projectvoorstellen niet worden weerhouden op basis van de vooropgestelde criteria of het totale dotatiebedrag nog niet is aangewend kan het resterende bedrag nog worden herverdeeld over de goedgekeurde projecten;
• iv. Er mogen twee projectvoorstellen ingediend worden per district.
• c. Quick win ontharding: Maximaal 110.000,00 EUR ter beschikking per district.
• i. Indien een district geen voorstel indient, bepaalde projectvoorstellen niet worden weerhouden op basis van de vooropgestelde criteria of het totale dotatiebedrag nog niet is aangewend, kan het resterende bedrag nog worden herverdeeld over andere projecten bij de andere districten;
• ii. Er mogen een onbeperkt aantal voorstellen ingediend worden per district;
• iii. Er is geen cofinanciering noodzakelijk vanuit de districten.
• algemene randvoorwaarde: minimaal 1 project (tuinstraat of woonstraat breekt uit) met sterke participatiewil (streven naar 40% van bewoners) moet ingediend worden. Een sterke participatiewil bij meerdere projectvoorstellen wordt aangemoedigd;
4. de maximale dotatie per project overschrijdt de totale kostprijs van het project niet, inclusief btw;
5. de toegewezen middelen zullen via een verhoogde dotatie worden toegewezen aan de respectievelijke districten in het jaar van uitvoering van het project op basis van het aanbestedingsdossier. Bij effectieve uitbetaling worden eventuele gesubsidieerde bedragen in mindering gebracht;
6. alle mobiliteitsvoorwaarden zijn vooraf afgetoetst met bestuur en toegevoegd aan projectvoorstel;
7. het project heeft geen noodzaak aan bijkomende rioleringswerken van water-link, moet opgenomen zijn in het rioleringsprogramma van water-link of de participatie van water-link wordt nog bevestigd op basis van de kwaliteitsbeoordeling;
8. indien investering van externe partners nodig is (AWV, De Lijn,…), zal de haalbaarheid afgetoetst zijn aan het investeringsprogramma van de externe partners.

Criteria waaraan een tuinstraat dient te voldoen:

1. het project situeert zich in één straat of in een aaneengesloten cluster van straten zodat één fysieke ervaarbare ruimte ontstaat;
2. de nieuwe aanleg moet volgens de principes van een gelijkgrondse inrichting ontworpen kunnen worden;
3. het moet gaan om straten waar geen openbaar vervoer doorrijdt;
4. de straten mogen niet op een aanrijroute voor brandweer gelegen zijn;
5. de straat mag geen belangrijke circulatiefunctie hebben voor de wijk, bij voorkeur gaat het om een doodlopende straat of een straat met eenrichtingsverkeer. De straat is niet gelegen op het hoofdwegennet of hoofdfietsnet opgenomen in het mobiliteitsplan Antwerpen;
6. de woningen in de straat hebben geen voortuin;
7. in de straat mag geen publieke parking of rotatieparking aanwezig zijn;
8. er heeft geen heraanleg plaatsgevonden in de laatste 15 jaar tenzij de straat een slechte score (D of C3) in het wegeninformatiesysteem (WIS) heeft.

  Criteria waaraan een woonstraat breekt uit dient te voldoen:

1. het project situeert zich in één straat of in een aaneengesloten cluster van straten zodat één fysieke ervaarbare ruimte ontstaat;
2. maximale samenwerking met gebruikers (bewoners, scholen, handelaars);
3. de heraanleg vertrekt vanuit de klimaatopgave van de straat;
4. er heeft geen heraanleg plaatsgevonden in de laatste 15 jaar tenzij de straat een slechte score (D of C3) in WIS heeft.  

Criteria waaraan een Quick win ontharding dient te voldoen:

1. de ontharding op korte termijn (< 1 jaar) uitvoerbaar;
2. minimale totale oppervlakte van 30 m² per straat/plein/park met een minimaal aaneengesloten oppervlakte van minimaal 10 m².

Selectiecriteria:
adviserend comité (Publieke ruimte, EMA, Ruimte en SB/Groen) beoordeelt volgende criteria:

1. klimaatopgave van project;
2. mate waarin project kadert in bestaand instrumentarium van stad Antwerpen (waterplan, groenplan,…);
3. bereidheid tot participatie van bewoners;
4. ruimtelijke spreiding van verschillende projecten;
5. ouderdom en toestand van straat/plein/park wordt mee in rekening genomen;
6. voor Quick wins ontharding worden grotere oppervlaktes sterk aangemoedigd.

Werkingsafspraken:

1. communicatie wordt steeds afgestemd tussen bovenlokaal bestuur en het respectievelijke districtsbestuur;
2. na de selectie van de projecten en goedkeuring van de bijzondere dotatieregeling aan de districten door het college wordt een stuurgroep ‘Antwerpen breekt uit’ samengesteld voor de uitvoering en algemene opvolging. De rol van deze stuurgroep is om minimaal tweemaal per jaar samen te komen om de algemene uitvoering van de projecten op te volgen. De stuurgroep bestaat uit bovenlokale politieke vertegenwoordigers (kabinet bevoegd voor publieke ruimte en kabinet bevoegd voor groen) en afgevaardigden uit de stedelijke administratie (projectleider en de directeur van de afdeling Stadsontwikkeling-Publieke Ruimte en afgevaardigde Stadsontwikkeling-Communicatie). Respectievelijke districtsbesturen kunnen op afroep mee uitgenodigd worden.

 Timing:

• 20 mei 2020: goedkeuring dotatieregeling college;
• 29 juni 2020: goedkeuring dotatieregeling gemeenteraad;
• juni 2020: communicatie ‘raad van overleg districten’;
• 15 november 2020: uiterlijke datum voor indiening van projectfiches in het kader van de voorziene dotatieregeling;
• december 2020: college wijst de verdeling van de middelen toe;
• januari 2021: opstart ontwerp- en participatietraject, geselecteerde districten voorzien het volledige budget voor de uitvoering van het project bij de aanpassing van de meerjarenplanning in 2021.