2020_DRAN_00076 - Eilandje, Cadixwijk. New Yorkkaai-Zuid en Talinnstraat - Aanleg openbaar domein. Voorontwerp. Advies - Goedkeuring

Masterplan Eilandje
Op 20 maart 2002 (jaarnummer 3278) keurde het college het Masterplan Eilandje goed. Dit plan vormt de basis voor de ontwikkeling van het Eilandje. Het Masterplan Eilandje werd verder vertaald in een reeks plannen, waaronder het Beeldkwaliteitplan Buitenruimte Eilandje (goedgekeurd door de gemeenteraad op 16 december 2002, jaarnummer 2615) en het Groenplan Eilandje (goedgekeurd door het college op 15 juli 2005, jaarnummer 7902).

Samenwerkingsprotocol Eilandje tussen stad Antwerpen en Havenbedrijf Antwerpen
Op 16 februari 2009 (jaarnummer 197) keurde de gemeenteraad het samenwerkingsprotocol goed tussen de stad Antwerpen en het Havenbedrijf Antwerpen. 

Samenwerkingsovereenkomst Cadix
Het college en de gemeenteraad keurden respectievelijk op 5 februari 2010 (jaarnummer 1624) en op 1 maart 2010 (jaarnummer 271) de samenwerkingsovereenkomst Cadix tussen AG VESPA, AG Stadsplanning en de stad Antwerpen goed. Hierin wordt de wijkontwikkeling van de Cadixwijk, inclusief de heraanleg van het openbaar domein goedgekeurd.

Concept- en procesnota openbaar domein Cadixwijk
Het college en het district Antwerpren keurden respectievelijk op 13 februari 2009 (jaarnummer 1697) en op 9 maart 2009 (jaarnummer 776) de concept- en procesnota openbaar domein Cadixwijk goed. Hierin worden de krijtlijnen van de heraanleg van het openbaar domein in de Cadixwijk vastgelegd op basis van het goedgekeurde Beeldkwaliteitplan voor de Buitenruimte Eilandje en het goedgekeurde Groenplan Eilandje.

Waterplan+ Eilandje
Op 25 maart 2011 (jaarnummer 3191) keurde het college het Waterplan+ Eilandje goed (in herziening).

RUP Eilandje
Op 27 juni 2011 (jaarnummer 846) keurde de gemeenteraad het ruimtelijk uitvoeringsplan Eilandje goed.

Voorontwerp New Yorkkaai-Zuid en Talinnstraat
Op 24 april 2020 (jaarnummer 3628) keurde het college het voorontwerp voor de New Yorkkaai-Zuid en Talinnstraat goed.

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4460) werden de bevoegdheden van de districtsraden gecoördineerd. Artikel 11 bepaalt dat het districtsraad bevoegd is voor openbaar domein. In het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 305) werd de lijst met bovenlokale locaties goedgekeurd. De New Yorkkaai en Talinnstraat betreffen lokaal openbaar domein met een bovenlokale investering in het kader van het stadsproject Cadixwijk. Het district Antwerpen heeft advies bevoegdheid.

Project kader
In het kader van de ontwikkeling van de westelijke zone van de Cadixwijk (bouwblok A5 tot en met A1) is het noodzakelijk het aangrenzende openbaar domein heraan te leggen. De uitvoering zal gefaseerd gebeuren volgend op de realisatie van de verschillende bouwprojecten in deze zone.

Vanuit ruimtelijk oogpunt werd de volledig zone van de New Yorkkaai, inclusief de nieuwe Talinnstraat, Calcuttastraat en een nieuw deel Madrasstraat integraal ontworpen, rekening houdend met het definitief ontwerp voor het Schengenplein. Naar definitief ontwerp en uitvoering zal enkel het gedeelte van de New Yorkkaai ten zuiden van het Schengenplein opgenomen worden. De New Yorkkaai-Zuid en de Talinnstraat werden uitgewerkt als voorontwerp en zullen gerealiseerd worden in combinatie met het Schengenplein. De New Yorkkaai-Noord, de Calcuttastraat en het verlengende van de Madrasstraat werden enkel uitgewerkt als schetsontwerp. Deze maken geen deel uit van de voorliggende beslissing en zullen bij de verdere ontwikkeling van de betreffende bouwblokken na 2025 verder uitgewerkt worden naar een voorontwerp, rekening houdend met de opmerkingen van de COD, zoals opgenomen in het verslag in bijlage.

Ambities en programma van eisen
De basisprincipes voor de inrichting van de publieke ruimte in de Cadixwijk zijn opgenomen in de ‘proces- en conceptnota  openbaar domein Cadixwijk’ waarbij deze dokrand voorzien is als een autovrije voetgangerszone ingericht volgens de principes van het Beeldkwaliteitsplan en Groenplan Eilandje. Het Schengenplein vormt op deze dokrand een unieke ruimte als parkplein. De Talinnstraat, Calcuttastraat en Madrasstraat worden als woonstraat en/of woonerf ingericht. Het voorziene circulatieschema wordt aangehouden rekening houdend met de noodzakelijke laad- en losbewegingen naar de gebouwen en het maritieme programma aan het Kattendijkdok, met onder andere een kiss & ride voor tourbussen aan het noordelijke deel van de kade. 

Op basis van een bevraging bij de stedelijke diensten (projectgroep) en de buurtbewoners werd het programma van eisen aangevuld met volgende thema’s:

• maritiem erfgoed – op advies van het Agentschap Onroerend Erfgoed en de stedelijke dienst Erfgoed werd in het kader van beschermd statuut van de kade Kattendijkdok maximaal ingezet op het behoud van de martieme elementen op de kade, met name de meerpalen, sporen en kraanfunderingen en oude persleidingen/kranen;
• groen – in overleg met de groendienst en als belangrijkste aandachtpunt van de bewoners werden de ontwerpers verzocht te zoeken naar een bijkomende vergroening van de kade, rekening houdend met het ‘coulissenlandschap’, zoals voorzien in het Beeldkwaliteitsplan Eilandje;
• maritiem programma (conform Waterplan+ in herziening) – de inrichting van de kade ten zuiden van het Schengenplein wordt afgestemd op een rondvaarboten, ten noorden van het plein wordt de inrichting van de kade afgestemd op ligplaatsen voor riviercruises, waarbij in elke zone de specifieke walstroomvoorzieningen worden voorzien;
• verblijfsruimte – de kade dient voldoende elementen te bevatten om verblijfsruimte aan te bieden voor bewoners, maar ook bezoekers van de rondvaartboten en riviercruises;
• evenementen – de kade dient de ondersteunende functie in het kader van evenementen op het Eilandje te kunnen aanhouden, zoals bij het drakenbootfestival of de tallships race, meer buurtgebonden evenementen kunnen georganiseerd worden op het Schengenplein;
• toegankelijkheid en verkeersveiligheid – in overleg met de dienst mobiliteit en op basis van de aandachtspunten van de bewoners wordt de inrichting van de kade voorzien zodat er voldoende veilige ruimte is voor zowel voetgangers als fietsers, rekening houdend met voldoende gebruikscomfort bij haven-gerelateerd materiaalgebruik;
• water – maximaal inzet op infiltratie en waterrecuperatie afgestemd op het materiaalgebruik voorzien in het beeldkwaliteitsplan Eilandje.

Ontwerp New Yorkkaai – Talinnstraat – Calcuttastraat – Madrasstraat

New Yorkkaai
Het ontwerp voor de New Yorkkaai is opgebouwd in drie langse zoneringen:

• een wandelzone langsheen de dokrand, die tevens de toegangszone betreft tot de verschillende ligplaatsen en voorziet in de noodzakelijke veiligheidsperimeter voor hulpdiensten op deze dokrand;
• een centrale groenzone met een variabele invulling met stadsgroen en groene verblijfsruimte;
• een circulatie- en ontsluitingszone langs de gebouwen met ruimte voor terrassen.

De wandelzone wordt ingericht conform het beeldkwaliteitsplan met een ‘loper’ in blauwe hardsteen aangelegd tussen de te behouden sporen. De zone tussen deze wandelloper en de kademuur wordt aangelegd als buffer ten aanzien van het dok, met alle noodzakelijke walvoorzieningen en zal aangelegd worden in bolle kassei met doorlatende voeg. Deze zone richt zich hoofdzakelijk op voetgangers en 'maritieme'-bezoekers, waarbij de fietsers een comfortabel alternatief aangeboden wordt in de circulatiezone langs de gebouwen of de fietspaden op de Kattendijkdok-Oostkaai.

De centrale groenzone wordt aangelegd met een variatie van ontoegankelijke groenzones ‘wild en water’ en groene verblijfsruimten ‘relax’. De voorziene boomgroepen volgen het principe van het ‘coulissenlandschap’ van het Beeldkwaliteitsplan Eilandje en krijgen een variabele invulling in relatie tot de onderliggende groenzone. De groenzones ‘wild en water’ worden ingericht als ontoegankelijke groenmassa in het kader van de vergroening en ontharding van de stedelijke publieke ruimte, waarbij ze tevens dienst doen als regentuin met infiltratievoorzieningen voor hemelwater. De groenzones ‘relax’ worden voorzien van een toegankelijke inrichting waarbij de te behouden sporen worden aangewend voor een verrolbaar zitmeubilair. Kleinschalige speel- en zitelementen in combinatie met lagere groenelementen ondersteunen de verblijfswaarde van deze groenzones naar bewoners, bootreizigers en passanten. De kaaivlakten tussen deze groenstructuur zijn voorzien om eventuele evenementen te kunnen ondersteunen en bieden de hulpdiensten de mogelijke doorgang naar de kaderand.

De circulatiezone langsheen de gebouwen betreft een autovrije zone die enkel toegankelijk is voor laden en lossen tijdens venstertijden. De toegang tot deze zone wordt beperkt door verdwijnpalen aan de Talinnstraat, Calcuttastraat en Madrasstraat en uitgangen op het Schengenplein en Mexicoplein. De circulatiezone wordt verdeeld in een ontsluitingszone langsheen de gebouwen, met toegangen naar de aangrenzende woongebouwen, wandelmogelijkheden langs de voorziene kleinhandel en biedt tevens de ruimte voor gevelterrassen. De circulatiezone langsheen de groenzone wordt uitgevoerd in gezaagde kasseien waardoor deze als fietscomfortzone kan functioneren als alternatief voor het wandelpad in blauwe hardsteen en de fietsas op de Kattendijkdok-Oostkaai.

In het noordelijke deel van de New Yorkkaai wordt een beperkt gedeelte van de circulatiezone ingericht als woonstraat in functie van de ontsluiting van de Calcuttastraat/Madrasstraat en de bijhorende verkeersbewegingen van tourbussen voor de ontsluiting van de voorziene riviercruises. De circulatiezone wordt hier bijkomend voorzien van een begrenzing met haaientanden en ontoegankelijke groenstructuren.

De materialisatie voor de New Yorkkaai wordt afgestemd op de richtlijnen van het beeldkwaliteitsplan Eilandje en aangepast aan de functionele vereisten van de verschillende zones.

De aanwezige erfgoed elementen, zoals meerpalen, stoomperskranen en sporen, worden maximaal geïntegreerd in het nieuwe openbaar domein. De beschermde kaaimuur wordt bijkomend voorzien van een afwatering voor hemelwater zodat deze structuur bijkomend beschermd is tegen erosie.

De infrastructuur ten behoeve van walstroomvoorzieningen zullen in overleg met de dienst Stadshaven uitgewerkt worden bij aanbesteding van de werken, conform het Waterplan+ (in herziening).

De openbare verlichting wordt voorzien in de centrale groenzone zodat met een lage opstelling voldoende lichtkwaliteit kan gegarandeerd worden zonder lichtpollutie in de aangrenzende woningen of op het watervlak.

Woonstraten/erven
De verbindingen tussen de New Yorkkaai en de Kattendijkdok-Oostkaai worden ingericht als woonstraat of woonerf, waarbij deze de ondergrondse parkings van de gebouwen ontsluiten en gecontroleerd toegang geven tot de autovrije kade voor laad- en losbewegingen tijdens venstertijden door middel van verdwijnpalen.

De Talinnstraat wordt, ten gevolge de doodlopende situatie, ingericht als woonerf waardoor keerbeweging in deze straat reglementair kunnen verlopen in combinatie met de twee toegangen naar ondergrondse parkings. De straat wordt voorzien van een gelijkgrondse aanleg in platines met boomvakken conform het Beeldkwaliteitsplan Eilandje. In dit woonerf zonder specifiek afgebakende rijweg wordt een sorteerstraat voorzien waarbij de ontsluiting van de ophaalwagens voorzien wordt met een doorgaande verkeersbeweging over de New Yorkkaai. De zone tussen de boomvakken en de sorteerstraat wordt niet bijkomend afgebakend, zodat er voldoende mogelijkheden zijn voor korte laad- en losbewegingen voor de aangrenzende woningen en kleinhandelszaken. De openbare verlichting wordt, door de beperktere straatbreedte, voorzien als gevelarmaturen, conform het beeldkwaliteitsplan.

De Calcuttastraat en Madrasstraat worden ingericht als een enkelrichting woonstraat met zone 30 km per uur, conform de andere woonstraten in de Cadixwijk, met een gelijkgrondse aanleg met centrale rijweg in gezaagde kassei ten behoeve van het fietscomfort. Binnen de ritmiek van boomvakken wordt, afhankelijk van de straatbreedte voorzien in langs- of dwarsparkeren met een waterdoorlatende opbouw, waarbij in de Calcuttastraat twee parkeerplaatsen voor tourbussen voor maximum 30 minuten worden voorzien, afgestemd op de voorziene ligplaatsen voor riviercruises aan de kade. In de Calcuttastraat worden naast de inritten van de bouwblokken A3 en A2, tevens de sorteerstraat ten behoeve van deze bouwblokken voorzien. In de Madrasstraat zal in de toekomst verder moeten onderzocht worden hoe de ontsluiting van bouwblok A1 geïntegreerd kan worden.

Na de goedkeuring van het voorontwerp zal een bijkomende inspraak/adviesronde georganiseerd worden (publieksmoment/hoorzitting, jeugdraad, seniorenraad). De goedkeuring van het definitief ontwerp is voorzien in de zomer 2020.

De uitvoering van de werken New Yorkkaai-Zuid wordt voorzien in twee fasen, rekening houdend met de werken aan bouwblok A5 en de realisatie van het Schengenplein fase 2. Volgende fasering van de uitvoering is voorzien:

• fase 1 – vanaf begin 2021: New Yorkkaai-Zuid ter hoogte van bouwblok A5 en de Talinnstraat;
• fase 2 – vanaf medio 2021: New Yorkkaai-Zuid ter hoogte van bouwblok A4 en het Schengenplein fase 2.

Op 10 september 2019 werd op het 'buurtmoment' Cadix een bevraging georganiseerd door AG VESPA, de stad Antwerpen en het district Antwerpen in samenwerking met het ontwerpteam 'Pt-architecten - Sweco'. Hierbij werden volgende onderwerpen aangeboden ter bevraging van de bewoners:

• sport en spel;
• groenaanleg;
• lokaal versus bovenlokaal gebruik;
• mobiliteit;
• wind/water/zon;
• maritiem karakter.

De belangrijkste elementen uit deze bevraging betreffen:

• maximaliseren van de groenaanleg;
• appreciatie voor het 'ruwe' havenkarakter en materiaal;
• aandacht voor de verschillende stromen van weggebruikers op de kade en 'blauwe loper';
• appreciatie voor de tijdelijke invullingen van de oude havenloodsen;
• beperkte vraag naar spel en sport in de pubieke ruimte.

Dit besluit heeft in principe geen gevolgen voor de stad Antwerpen. Alle investeringsbudgetten zijn voorzien binnen de samenwerkingsovereenkomsten tussen de stad Antwerpen en AG VESPA. Het investeringsbudget voor de realisatie van het project New Yorkkaai-Zuid is geraamd op 1.379.500,21 EUR inclusief btw, voorzien in de cashflow CADIX en zal worden bekostigd door AG VESPA via het commercieel patrimonium op de kostenplaats Cadix.