2020_DCBE_00254 - Groene Singel. Park Brialmont - Voorontwerp Waterzuiveringsinfrastructuur Wolvenberg - Kennisneming

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd. Artikel 12 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor de lokale parken en groenaanplantingen.

In het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 305) werden de bovenlokale straten en pleinen vastgelegd. Ontwikkelingen (nieuw openbaar domein) en mobiliteit en verkeersmaatregelen blijven een bevoegdheid van het college.

‘Wolvenberg Bis’ is één van de eerste parkdelen van Masterplan Park Brialmont dat werd aangelegd. Het is een parkzone waar zowel natuur, erfgoed als recreatie ten volle beleefd kunnen worden. Door de specifieke context: zijn directe ligging tegen de stad en zijn grote omvang, was er meteen veel animo voor de programmatie van deze plek. Gaandeweg het ontwikkelingstraject breidde dat programma alleen maar verder uit; zo werd er in de laatste fase (al tijdens de uitvoeringsfase) een natuur-gebaseerde waterzuiveringsinstallatie voorgesteld. Zo is het project “Waterzuiveringsinfrastructuur Wolvenberg Bis” ontstaan.

Het voorstel om een waterzuivering te voorzien op het watersysteem van Wolvenberg Bis is betekenisvol gezien we regenwater afkomstig van rijwegen naar een recreatief natuurpark brengen. Dat water stroomt naar de twee grote wadi’s (samen een bruikbaar opvangvolume van ongeveer 2150m³) die zich te midden het park bevinden. De wadi’s hebben elk hun recreatieve functie: de kleinste van beide wadi’s is een avontuurlijke speelplek waar kinderen kunnen ravotten tussen rotsen en keien, de tweede grotere wadi is een multi-inzetbaar grasterrein ingericht als intensieve recreatieve ruimte waar onder andere gesport kan worden.

De twee kommen in het parkontwerp hebben dus duidelijk een belangrijke functie, het zijn geen gereserveerde zones met slechts het doel om regenwater te bufferen. Doch, wanneer de nood hoog is zullen deze kommen ingezet kunnen worden voor tijdelijke wateropslag, om de stad te behoeden tegen wateroverlast. Tijdelijk zijn de kommen dan niet meer bruikbaar voor recreatieve en sportieve activiteiten.

De waterzuiveringsinfrastructuur moet er voor zorgen dat het afgevangen hemelwater als proper water in het recreatief natuurpark stroomt. De instroom van regenwater zal in hoofdzaak afkomstig zijn van de rijweg van de Binnensingel, ook worden enkele straten langs de Uitbreidingsstraat afgekoppeld richting de waterbuffers van Wolvenberg Bis. Dit alles is goed voor een afwatering van 3,8 ha verharding, waarmee we een betekenisvolle bijdrage leveren tot het oplossen van de wateroverlast in Berchem.

Dit project wordt ontwikkeld in nauw overleg met Aquafin en de stadsdiensten. Er werd een subsidie bekomen voor de bouw; dit in het kader van het stadsvernieuwingsproject ‘Groen en blauw in de stad’. De subsidie dekt de volledige bouwkost.

Kenmerken van het voorontwerp ‘Waterzuiveringsinfrastructuur Wolvenberg Bis’ 

Zuiveringsconcept
Een natuurlijke omgeving als de onze zou het meest gebaad zijn met een groot riet- of wilgenveld als filter maar planten zijn, gezien het verontreinigde water afkomstig is van rijwegen,  niet in staat ons type verontreiniging te verwerken. De aangewezen filtertechniek is gebaseerd op een korrelvormig en stenig filtermateriaal waar de vervuiling aan blijft kleven. Daarom wordt in het ontwerp een grote filterbak voorzien opgevuld met kiezels. Kenmerkend aan deze filtertechniek: na verloop van tijd is de grindbak helemaal verzadigd van vuil en moeten de grind-kiezels gereinigd of vervangen worden.

Er zitten in het zuiveringsconcept drie grote elementen: een ontvangstbuffer (zorgt voor een vertraagde toevoer naar de filter), een filter(de grindbak) en een infiltratiebekken zijnde de wadi (waar het zachtjes in de grond zal infiltreren). In een schematische voorstelling worden die drie elementen als drie grote vlakken in lijn achter elkaar getekend, maar als we een mooie landschappelijk geïntegreerd oplossing willen dan moeten we de vlakken wat speelser maken van vorm, en positioneren we ze op een locatie die het beste uitkomt in het reeds ontwikkelde parkontwerp.

Landschappelijke integratie
De ontwerper heeft gezocht naar een maximale landschappelijke integratie zodat het ontvangstbekken en de filter zo onzichtbaar mogelijk worden. Dit doet hij door te werken met natuurlijke vormen en het vermijden van technisch uitziende materialen.
Het ontvangstbekken is in de zone langsheen de Binnensingel gepositioneerd, in de vorm van een langgerekte gracht met natuurlijk uitzicht. De filter wordt aan het einde van die gracht geplaatst, waar hij landschappelijk geïntegreerd wordt in de eerste grote kom.  

Beheer en onderhoud  
Het onderhoud op een filter met grindbak betekent dat de aanwezige kiezel, wanneer deze volledig verzadigd is met vuil, vervangen of gereinigd moet worden. Dit zou om de 15 tot 20 jaar moeten gebeuren. In de fase van het definitief ontwerp zal het beheersaspect verder landschappelijk uitgewerkt worden. Kleinere onderhoudswerken betreffen het nazicht van toevoerleidingen, uitstroom-constructies en kleppen. Pompen zijn in dit systeem niet aanwezig.
Voor de onderhoudswerken wordt er vooral gekeken naar de rioolbeheerder, concrete afspraken zullen gemaakt moeten worden met Aquafin en Water-link. Naast deze beheers- en onderhoudswerken is er het groenonderhoud langsheen de randen van de filter (waar overwoekering zou kunnen optreden), dit onderhoud kan opgenomen worden door de groendienst.

Leerproces en toekomstperspectieven
De waterzuiveringsinfrastructuur die in dit project wordt ontwikkeld en de manier waarop hemelwater afkomstig van rijwegen gebruikt wordt in een recreatieve parkomgeving is een behoorlijk uniek gegeven. Het water dat we in het park laten stromen moet voldoende proper zijn want parkbezoekers kunnen (en zullen) er mee in contact komen. Een regelgeving rond het zuiveren van afvloeiend wegwater bestaat er nog niet, de gewenste kwaliteit van het gezuiverde water definiëren is daarbij een moeilijke opgave. Dit project is daarom een leerproces (waarbij we vooral zullen moeten meten om te weten wat de resultaten zijn) maar er is voldoende vertrouwen dat het water na filtering voldoende proper zal zijn voor gebruik in een parkomgeving.
Samen met Aquafin wordt een monitoringsprogramma uitgewerkt, staalafnames van het gezuiverde water zullen duidelijk moeten maken waar bijsturing nodig is en wat de verdere opportuniteiten zijn.   

Een droomscenario is dat we het water van Wolvenberg Bis zouden kunnen laten doorstromen naar het erkend natuurgebied Wolvenberg; waarbij de vijver extra water zou ontvangen. Echter in dit stadium lijkt dit nog een brug te ver omdat de waterkwaliteit van de Wolvenberg-vijver dusdanig zuiver is dat we die kwaliteit zeer moeilijk zullen kunnen benaderen (de Wolvenberg-vijver is ook een zeer waardevol en kwalitatief ecosysteem dat we niet willen ontwrichten).
Andere doorgroeiscenario’s die zich aanbieden zijn het extra aansluiten van afvloeiende oppervlaktes verharding; dit betekent het aansluiten van meer straten van aanpalende gebieden. Maar om dit mogelijk te maken is het verdere ontdubbelen van het rioleringssysteem nodig, Aquafin schat de termijn voor dit doorgroeiscenario in op 20 jaar.

Op 12 juni 2013 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 417) de ambitie om de parken 'De Villegas', 'Wolvenberg' en 'Brilschans' te ontwikkelen als één grote 'Groene Long' goed. Hiervoor wenste het district één geïntegreerde visie op te maken. Om dit te ondersteunen nam het districtsbestuur middelen op in de begroting. Er werd gevraagd tot samenwerking met de stad Antwerpen.

Op 6 mei 2015 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 141) de projectdefinitie en de wedstrijdopdracht 'Masterplan Park Brialmont' goed. Voor de opmaak van het masterplan werd beroep gedaan op de procedure 'Raamcontract aanstellen pool ontwerpers masterplannen'. Het districtscollege duidde drie kandidaten aan voor de minicompetitie voor de opmaak van het masterplan.

Op 8 mei 2015 keurde het college (jaarnummer 3746) de projectdefinitie en de wedstrijdopdracht 'Masterplan Park Brialmont' goed. Het college duidde drie kandidaten aan voor de minicompetitie voor de opmaak van het masterplan.

Op 16 december 2015 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 339) de aanstelling van het ontwerpteam Cluster en Witteveen+Bos goed voor het opmaken van het masterplan 'Park Brialmont'.

Op 18 december 2015 keurde het college (jaarnummer 10481) de aanstelling van het ontwerpteam Cluster en Witteveen+Bos goed voor het opmaken van het masterplan 'Park Brialmont'. Het college gaf opdracht aan AG VESPA om de overeenkomst af te sluiten, het verfijnen van de timing en het proces en het voeren van de projectregie voor de opmaak van het masterplan Park Brialmont.

Op 9 februari 2017 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 42) het masterplan Park Brialmont goed. Dit was het startschot voor het realiseren van de ambitie om de parken 'De Villegas', 'Wolvenberg' en 'Brilschans' te ontwikkelen als één grote 'Groene Long'.

Op 10 maart 2017 keurde het college (jaarnummer 01716) het Masterplan Park Brialmont goed, en werd de opdracht gegeven aan AG VESPA om de opstart van het concreet uitvoeringsproject 'Inrichting Wolvenberg Bis' voor te bereiden.

Op 22 november 2017 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 285) het voorontwerp voor deelproject 1 ‘Wolvenberg Bis’ goed.

Op 1 december 2017 keurde het college (jaarnummer 10356) het voorontwerp voor deelproject 1 ’Wolvenberg Bis’ goed.

Op 7 februari 2018 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 26) het definitief ontwerp voor deelproject 1 ‘Wolvenberg Bis’ goed.

Op 23 februari 2018 keurde het college (jaarnummer 1594) het definitief ontwerp voor deelproject 1 ’Wolvenberg Bis’ goed.

De bouw van de ‘Waterzuiveringsinfrastructuur Wolvenberg Bis’ wordt betaald met stedelijk budget dat werd ondergebracht in de meerjarenplanning 2020-2025 bij projectnummer PA3711, met boekingsadres SUB_NR/INTERN/5291630000/220/2WNS020201PA3711.