2020_DRBZL_00069 - Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Dorpsversterking. District Berendrecht - Zandvliet - Lillo - Proces- en startnota. Advies - Goedkeuring

Artikel 138 van het Decreet lokaal bestuur bepaalt dat de districtsraad een algemene adviesbevoegdheid heeft voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district.

In navolging van de structuurschets voor Berendrecht en Zandvliet wil de stad Antwerpen samen met het district de bestaande kwaliteiten van de dorpen Berendrecht en Zandvliet versterken. De ambitie is om deze dorpsversterking tot stand te brengen door:

• het versterken van de historische dorpskernen, de typische aanwezige polderarchitectuur en de kleinschaligheid van de bebouwing; 
• het inzetten op het behoud van de doorzichten naar het omringende open landschap en het behoud van de openheid van de waardevolle binnengebieden (de zogenaamde ‘landschapskamers’) 
• het opwaarderen van het tussenliggende agrarisch open ruimtegebied en het verbinden van de twee dorpskernen door nieuwe trage wegen. 

De inrichtingsprincipes worden afgestemd op een manier die de dorpen en het landschap versterkt, op maat van de dorpen Berendrecht en Zandvliet. 

De geldende juridische plannen bieden onvoldoende mogelijkheden om de open ruimte en de waardevolle dorpskernen te versterken. Het is daarom noodzakelijk om met behulp van een RUP hierop in te zetten. Het RUP zal de bestemmingszones van het gewestplan niet vervangen, maar door middel van overdrukzones op het gewestplan worden de bebouwingsmogelijkheden bijgestuurd. Met deze overdrukken worden de randen van het woongebied en de eigenlijke dorpskernen verfijnd, worden de bestaande openruimtegebieden in het woongebied en de tussenliggende agrarische ruimte afgebakend en krijgen ook de hoeves en kasteeldomeinen een grafische aanduiding.

Op basis van de ontwikkelingsvisie werden aan de hand van ontwerpend onderzoek vijf thematische ruimtes geconcipieerd. Voor deze ruimtes werd telkens de intentie en een indicatieve afbakening uitgewerkt. De indicatieve afbakening gebeurde op basis van een GIS-oefening en zal in het verdere planningsproces verder verfijnd worden naar een concrete afbakening.

1. De bebouwing die de rand vormt tussen de dorpen en het open landschap

De woonlinten die de rand vormen met het omliggende landschap werden in kaart gebracht. Deze randen liggen in woongebied of in goedgekeurde zonevreemde verkavelingen en bevinden zich tussen de openbare wegenis en de achterliggende open ruimtegebieden (agrarisch gebied, groen- of recreatiegebied). Voornamelijk door verlinting staan de doorzichten naar het achterliggende landschap onder druk. Het opzet van het RUP is om in deze woonlinten die tendens tegen te gaan en zo de openheid naar het achterliggende landschap te behouden.

2. Grotere open ruimtes in woongebied

Alle bestaande, aaneengesloten openruimtegebieden groter dan 1 hectare en gelegen in woongebied zijn in beeld gebracht en indicatief afgebakend als tweede thematische ruimte. Deze 8 gebieden, de zogenaamde ‘landschapskamers’ (cfr. Structuurschets), kunnen in principe verkaveld en bebouwd worden. De open ruimte in de binnengebieden en de doorzichten worden zoveel mogelijk behouden omdat ze bijzonder waardevol zijn in het dorpslandschap.  Het RUP zal de ontwikkelingsmogelijkheden hierop afstemmen.

3. De twee historische dorpskernen

De dorpskernen van Berendrecht en Zandvliet hebben een landelijke en authentieke karakter door het kleinschalige karakter en de hoge aanwezigheid van bouwkundig erfgoed. Het RUP beoogt het beeldbepalende karakter van deze twee historische dorpskernen te versterken door het erfgoed en de beeldbepalende gebouwen te beschermen en het harmonieuze karakter van en met andere gebouwen in deze zones te garanderen.

De historische dorpskern van Zandvliet werd bepaald door de contour van het historische fort, op basis van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI). In Zandvliet zal ook speciale aandacht besteed worden aan de herwaardering van de figuur van dit historisch fort.

De historische dorpskern van Berendrecht werd bepaald op basis van de bestaande CHE-gebieden (gebieden met culturele, historische en esthetische waarde, afgebakend op het gewestplan) en op basis van de aanwezigheid van erfgoed.

4. Hoeves en kasteeldomeinen

Het RUP brengt ook alle hoeves en kasteeldomeinen in beeld die geheel of deels gelegen zijn in woongebied en terug te vinden zijn op de vastgestelde inventaris voor onroerend erfgoed. Het RUP heeft als doel om dit erfgoed en de kwaliteit die ze in het straatbeeld bieden maximaal te behouden en beschermen. Gezien hun (gedeeltelijke) ligging in woongebied, hebben deze karakteristieke gebouwen ook de potentie om andere invullingen te krijgen. De gewenste bestemmingen, zoals co-housing, werken, commerciële, sociale of publieke functies, …,  kunnen tevens in het RUP worden opgenomen.

5. Het agrarische gebied tussen de twee dorpskernen

Het versterken van de dorpskernen heeft niet enkel betrekking op de dorpen en het woonweefsel, maar ook op de open ruimte tussen de twee dorpskernen. Zowel het heropwaarderen van het agrarisch landschap, het versterken van het contrast tussen de 2 dorpskernen en de tussenliggende open ruimte als het verbinden van de twee dorpskernen door een betere doorwaadbaarheid dragen bij aan de dorpsversterking die het RUP beoogt.

Het agrarisch gebied tussen de twee dorpskernen staat onder druk door versnippering van gronden (onder meer door ‘verpaarding’ en ‘vertuining’ van weides), met een ‘verrommeling’ van stallingen en koterijen verspreid over het landschap als gevolg. De ambitie voor deze ruimte is om de versnippering van het agrarisch landschap tegen te gaan, de beeldkwaliteit te bewaken en de doorwaadbaarheid te verbeteren. Zo kan verder onderzocht worden of het mogelijk is inrichtingsprincipes op te leggen rond minimale oppervlakte van de percelen, afsluitingen, materiaalgebruik, clustering stallingen, landschappelijke inpassing, ligging van voetwegen, enzovoort.

Data in vet cursief zijn ramingen.

Art. 2.2.18 en volgende van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) die de procedure vastleggen voor de opmaak van de gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP).

Op 13 februari 2015 (jaarnummer 1254) besliste het college de structuurschets Berendrecht - Zandvliet goed te keuren en gaf het opdracht de prioritaire acties verder uit te werken. Eén van deze prioritaire acties is het aanpassen van het juridische kader opdat de bijkomende bebouwing op de gewenste plaats gerealiseerd wordt en zich optimaal in het landschap van de dorpen inpast.

Volgende acties vinden hun uitwerking in voorliggend ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Dorpsversterking:

• Open ruimtes zijn het kapitaal van de dorpen. 
• Herstel de leesbaarheid van de landschappen . 
• Bescherm de hoeves als poorten op het landschap. 
• Versterk de kwaliteit van de open ruimte met nieuwe woonvormen.
• Repareer de missing links in het netwerk van zachte paden.

Het plangebied van RUP Dorpsversterking situeert zich in het noorden van Antwerpen, ter hoogte van de dorpen Berendrecht en Zandvliet. De dorpen bevinden zich ca. 15 km ten noorden van de binnenstad, tegen de Nederlandse grens, en worden omgeven door de A12 ten noorden en oosten en door het havengebied ten zuiden en westen. 

Op 22 januari 2016 (jaarnummer 480) keurde het college de gunning van het bestek GAC/2015/3065 goed (bestek raamovereenkomst voor de opmaak van milieueffectenrapporten, ruimtelijke veiligheidsrapporten en gemeentelijke uitvoeringsplannen).

Op 24 augustus 2018 (jaarnummer 7696) keurde het college de principebeslissing voor de opmaak van RUP Dorpsversterking (toen genoemd ‘Landschapskamers’), district Berendrecht - Zandvliet - Lillo goed.

Op 8 februari 2019 (jaarnummer 1188) besliste het college de opmaak van het RUP Dorpsversterking (toen genoemd ‘Landschapskamers’)  te gunnen aan Sweco Belgium nv waarbij projectregie en ontwerpend onderzoek in eigen beheer worden uitgevoerd.

Op 25 februari 2019 (jaarnummer 16) keurde de districtsraad van Berendrecht – Zandvliet – Lillo het bestuursakkoord van het district goed. In kader van de uitwerking van de structuurschets worden volgende ambities vooropgesteld en meegenomen in voorliggend RUP:

• De opmaak van een Ruimtelijk Uitvoeringsplan ‘Dorpsversterking’, als sluitstuk van de structuurschets. In het RUP komen landschapskamers, erfgoed en nieuwe trage wegen aan bod, om de eigenheid van onze dorpskernen te beschermen.
• Het behoud van kenmerkende dorpskernen en waardevolle gebouwen en open ruimte met veilige verbindingen.
• Het aanmoedigen van alternatieve woonvormen en alternatieven voor verhardingen.
• Appartementen moeten steeds conform zijn met het straatbeeld (bijvoorbeeld daken en bouwhoogte gelijk aan de andere woningen in de straat om zo het straatbeeld niet te verstoren), met typologieën aangepast aan het dorp, zonder het onroerend erfgoed in de dorpskernen te vervangen. Collectieve woonprojecten volgens steeds de structuurschets.
• De binnengebieden en open ruimtes tussen de wijken worden zoveel mogelijk open en groen gehouden en waar mogelijk worden nieuwe doorsteken gecreëerd. 

Op 4 september 2020 (jaarnummer 7198) keurde het college  de startnota en de procesnota van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan RUP Dorpsversterking goed.