2021_CBS_01669 - Gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan GRUP 'Vallei van de Benedenvliet/Grote Struisbeek tussen E19 en A12' - Voorontwerp. Advies plenaire vergadering - Goedkeuring

In toepassing van art 2.2.9 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening is het college van burgemeester en schepenen bevoegd om uiterlijk op de plenaire vergadering van 2 maart 2021 advies uit te brengen.

Bespreking herbestemmingsvoorstellen in de drie Antwerpse fragmenten: 

1. Vallei Grote Struisbeek, tussen de waterloop en Atlas Copco

Dit stuk maakt deel uit van de meest overstromingsgevoelige zone van het plangebied. De onbebouwde en overstromingsgevoelige beekvallei wordt daarom herbestemd naar gemengd openruimtegebied (GO) in functie van het behoud van onverharde open ruimte voor landbouw, natuur en/of bos en waterberging.  Een zone van minstens 15 m langs weerszijden van de waterloop (Grote Struisbeek) wordt herbestemd naar natuurgebied (N) in functie van het vrijwaren en ontwikkelen van de waterloop en oevers als natte natuurverbinding. De erfdienstbaarheidszone (in overdruk) zoals voorzien op het gewestplan wordt hernomen, met verruimde voorschriften zodat alle werken en handelingen in functie van het realiseren van waterberging en ecologische verbindingen niet gehypothekeerd worden.  Ook het tracé van de enkelvoudige leiding (overdruk) zoals opgenomen in het gewestplan wordt hernomen. Tenslotte wordt het stukje van de bestaande wegenis van de A12 ter hoogte van het plan herbestemd naar weginfrastructuur. Een deel van deze gronden, waarover de Grote Struisbeek stroomt en die herbestemd worden naar natuurgebied, zijn eigendom van de stad Antwerpen. 

2. Vallei Kleine Struisbeek, Kleine Doornstraat

Dit stuk sluit aan bij bestaand juridisch parkgebied, dat grotendeels het overstromingsgevoelige deel van de Kleine Struisbeekvallei omvat. Het betreffende stuk van het plangebied is de enige zone waar de Kleine Struisbeek nog regelmatig overstroomt. Dit onbebouwde en overstromingsgevoelige deel van de beekvallei wordt daarom herbestemd naar gemengd openruimtegebied (GO) in functie van het behoud van onverharde open ruimte voor landbouw, natuur en/of bos en waterberging. De herbestemde grond is eigendom van Atlas Copco. Naar aanleiding van de inspraakreactie van het bedrijf op de startnota werd in overleg met het bedrijf gezocht naar een nieuw evenwicht tussen de plandoelstelling inzake het vrijwaren van overstromingsgevoelige valleidelen enerzijds en de toekomstige ruimtebehoeften van het bedrijf anderzijds. Dat evenwicht werd gevonden in de strook langs de Atomiumlaan, die eveneens eigendom van het bedrijf is en naar aanleiding daarvan ook in het ruimtelijk uitvoeringsplan opgenomen werd.  

3. Bufferstrook Atlas Copco, Atomiumlaan

De bufferstrook langs de Atomiumlaan maakt deel uit van de bedrijfsgrond van Atlas Copco en is deels ook overstromingsgevoelig. De huidige bufferstrook wordt herbestemd naar een nieuwe bufferstrook waarin de bestaande zonevreemde opslagactiviteit van het bedrijf geregulariseerd wordt (zone III) en er één of meerdere parkeergebouwen opgericht kunnen worden zodat het parkeren op het bedrijfsterrein gebundeld kan worden en het ruimtelijk rendement van het terrein verhoogd wordt (zone II). De parkeergebouwen krijgen een bufferende functie tussen de bedrijfsgebouwen en de woonwijk aan de overkant van de straat. De bestaande strook bomen blijft behouden en aansluitend wordt een te ontharden zone voor hemelwaterinfiltratie gecreëerd (zone I) om het overstromingsrisico hier op te vangen.  

De zones langs de Grote en de Kleine Struisbeek vallen volgens het register met percelen waarop een bestemmingswijziging wordt doorgevoerd die aanleiding kan geven tot een planschadevergoeding, een planbatenheffing, een kapitaal-schadecompensatie of een gebruikerscompensatie onder de categorie met een mogelijke planschadevergoeding. Een deel van de zone langs de Atomiumlaan valt volgens dit register onder een mogelijke planbatenheffing. De eventuele planschade en –baten worden geregeld volgens de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening.  

Standpunt economie:

Vanuit ruimtelijk-economisch standpunt kan er een onderschrijving zijn van het hoofdprincipe van de waterbuffering en de bijhorende oplossingen voor de beperking van de wateroverlast voor het gebied.

Maar er dient ook rekening gehouden te worden met de onderliggende bestemming van het gebied. Er verdwijnt ruim 30 ha industriegebied in de Antwerpse agglomeratie daar waar de nood aan economische ruimte groot is. De laatste 10 jaar is in de agglomeratie al veel paars gebied verdwenen zonder enige vorm van ruimtelijke compensatie. Er is ook geen voorstel voor een oplossing van deze problematiek op korte termijn.

Volgens de beleidsnota ruimtelijke economie, dewelke door de gemeenteraad goedgekeurd werd op 25 januari 2021, is er alleen voor de stad Antwerpen al nood aan 40 tot 120 ha afhankelijk van het te volgen scenario.

• Vanuit de beleidskeuze KMO: Met oog op de noodzakelijke ruimte voor niet-verweefbare bedrijfsactiviteiten blijft het contingent paars behouden en groeit het mee met de stad (zie behoefteraming). Om dit te realiseren, geldt als basisprincipe dat de huidige paarse zones worden behouden. Van zodra de stad een instrumentarium voorhanden heeft om de vloeroppervlakte van paarse zones te compenseren voor niet-verweefbare bedrijfsactiviteiten op het grondgebied van de stad Antwerpen, is flexibiliteit mogelijk voor die paarse zones die onbruikbaar zijn, of ruimtelijk niet meer gewenst zijn. Daartoe wordt eerst een juridisch afdwingbaar instrumentarium ontwikkeld en worden zoekzones bepaald voor de realisatie van nieuwe paarse zones voor niet-verweefbare bedrijfsactiviteiten.
• Instrument KMO: De stad ambieert een ruimer aanbod van ruimte voor niet-verweefbare bedrijfsactiviteiten en wil bedrijventerreinen verder intensifiëren en verduurzamen. De prioritaire instrumenten die daarvoor zullen worden ingezet zijn: In kaart brengen paarse percelen die onbruikbaar zijn of ruimtelijk niet meer gewenst. Zoekzones in kaart brengen voor nieuw paars ter compensatie van onbruikbaar paars of voor uitbreiding in functie van een groeiende stad bijvoorbeeld retailzones die deels terug vrij komen naar aanleiding van de uitvoering van de beleidsnota detailhandel. Compensatieregeling uitwerken voor ‘paarse ruimte’ die omgezet wordt naar andere functies.

Vanuit deze visie is het positief dat er een oplossing werd uitgewerkt voor Atlas Copco maar daarnaast moet voor de percelen die onbruikbaar/ruimtelijk niet meer gewenst zijn een alternatief voorzien worden. Het is dus aan te bevelen dat hierover op korte termijn met Vlaanderen wordt samen gezeten om te kijken waar deze alternatieven voorzien kunnen worden.

Advies:

De voorgestelde herbestemmingen komen de waterveiligheid van de zuidelijke woonwijken van het district Wilrijk en het bedrijventerrein ten goede en stemmen overeen met de visie van de stad Antwerpen met betrekking tot water- en groenbeleid zoals opgenomen in het Waterplan en Groenplan.  Er wordt tevens voldoende rekening gehouden met de huidige en toekomstige bedrijfsvoering van de bestaande bedrijvigheid die binnen de signaalgebieden gevestigd is.  De geplande inrichting van de fietsostrade FR3 wordt door de herbestemmingen niet gehypothekeerd. 

Evenwel worden geen alternatieven aangereikt om de weliswaar onbruikbare gronden met een bestemming bedrijventerrein, die door het GRUP herbestemd worden naar gemengd openruimtegebied, te compenseren en de nood aan economische ruimte in te vullen.  

Het college adviseert het voorontwerp van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Vallei van de Benedenvliet/Grote Struisbeek tussen E19 en A12’ gunstig. 

Het college vraagt om op korte termijn in samenwerking met de stad Antwerpen, op basis van de beleidsnota ruimtelijke economie, alternatieve economische ruimte beschikbaar te maken op het grondgebied van de stad Antwerpen.

In toepassing van art 2.2.9 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening stuurt de Vlaamse Regering het voorontwerp van gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan en, in voorkomend geval, de ontwerpen van planmilieueffectrapport, ruimtelijk veiligheidsrapport en andere verplicht voorgeschreven of gemaakte effectbeoordelingsrapporten voor advies naar de deputatie van de betrokken provincies, de colleges van burgemeester en schepenen van de betrokken gemeenten en de door de Vlaamse Regering aangewezen adviserende diensten.

Op 2 februari 2021 ontving de stad Antwerpen het voorontwerp van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Vallei van de Benedenvliet/Grote Struisbeek tussen E19 en A12’. 

Het voorgenomen plan omvat delen van het grondgebied van de gemeenten Aartselaar, Antwerpen en Kontich. Op het grondgebied van Antwerpen betreft het drie fragmenten:

1. Delen van de vallei van de Grote Struisbeek, gelegen tussen de waterloop zelf en het bedrijf Atlas Copco. Binnen dit gebied zijn 5 verschillende bestemmingszones voorgesteld:

• Art. 1 N        natuurgebied
• Art. 2 GO     gemengd openruimtegebied
• Art. 6            erfdienstbaarheidsgebied
• Art. 7            enkelvoudige leiding
• Art. 8            weginfrastructuur 

2. Een bufferstrook op het terrein van Atlas Copco, ter hoogte van de Atomiumlaan. Binnen dit gebied zijn 3 verschillende bestemmingszones voorgesteld:

• Art. 3.1         bedrijventerrein, bufferzone I
• Art. 3.2         bedrijventerrein, bufferzone II
• Art. 3.3         bedrijventerrein, bufferzone II

3. Een deel van de vallei van de Kleine Struisbeek, ten zuiden van de waterloop en langs de Kleine Doornstraat. Binnen dit gebied is 1 bestemmingszone voorgesteld:

• Art. 2 GO      gemengd openruimtegebied

De doelstellingen van het plan zijn: 

• het vrijwaren van de open ruimte in de beekvallei voor de structuurbepalende openruimtefuncties landbouw, natuur, bos en waterberging; 
• het vrijwaren van een overstromingsgevoelig natuurlijk valleisysteem van verdere verharding en bebouwing en het bepalen van de ontwikkelingsmogelijkheden voor bestaande bebouwing in deze vallei. 
• het behouden en versterken van de Vallei van de Benedenvliet/Grote Struisbeek en de Edegemse Beek als groenblauwe openruimteverbinding door de Antwerpse zuidrand. 

Het plan geeft daarmee uitvoering aan: 

• de richtinggevende en bindende bepalingen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen met betrekking tot de afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur en de gebiedsgerichte en geïntegreerde ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos die voor de regio Antwerpse Gordel en Klein Brabant daarvoor is uitgewerkt; 
• de beslissingen van de Vlaamse Regering over de herbestemming van zgn. ‘signaalgebieden’, zijnde overstromingsgevoelige gebieden waarvan de bestemming gewijzigd moet worden om ze als openruimtegebied te vrijwaren, meer bepaald de beslissing van de Vlaamse Regering van 24 januari 2014 over het signaalgebied Benedenvliet A12 (signaalgebied met bouwvrije opgave) en Kleine Struisbeek (verscherpte watertoets). 

De stad Antwerpen gaf reeds voorgaande adviezen:

• Op 16 november 2018 (jaarnummer 10168) adviseerde het college de startnota van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan positief. Er werd gevraagd om concrete alternatieven voor te stellen voor het verlies aan economische ruimte. 
• Op 21 juni 2013 (jaarnummer 6010) adviseerde het college aan de Vlaamse Regering om voor de signaalgebieden Benedenvliet-Ijsselaar en Kleine Struisbeek-Kleine Doornstraat een actief beleid te voeren met daaraan gekoppeld de noodzakelijke mix van actieve instrumenten (o.a. de opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan).