2022_CBS_02796 - Scheldekaaien Nieuw Zuid. Openbaar domein - Definitief ontwerp - Goedkeuring

Het college keurde op 9 juli 2010 (jaarnummer 8556) het “Masterplan Scheldekaaien” goed, als ruimtelijk kader voor de heraanleg van de Scheldekaaien.

Op 20 september 2010 (jaarnummer 1134) keurde de gemeenteraad de principeovereenkomst Scheldekaaien goed. De principeovereenkomst regelt de samenwerking tussen de stad Antwerpen en Waterwegen en Zeekanaal nv met het oog op de inrichting van de Scheldekaaien conform het Masterplan Scheldekaaien.

Op 5 oktober 2012 (jaarnummer 10436) keurde het college de finale versie van het masterplan Nieuw Zuid goed. In het masterplan worden de krijtlijnen vastgelegd die de basis vormen voor de inrichting van het openbaar domein in de nieuwe woonwijk. Het masterplan legt de mobiliteitsprincipes vast en beschrijft het vocabularium van de woonerven, de woonstraten, de paden, de binnenstraat en de groengebieden.

Op 26 mei 2014 (jaarnummer 447) stelde de gemeenteraad het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Nieuw Zuid, district Antwerpen, definitief vast.

Op 4 december 2015 (jaarnummer 10051) keurde het college het definitief ontwerp van de Scheldekaaien Sint Andries en Zuid goed.

Op 23 juni 2017 (jaarnummer 5701) keurde het college het definitief ontwerp voor de heraanleg van de Ledeganckkaai en de D'Herbouvillekaai, Kaaiweg Zuid, goed.

Op 20 december 2019 (jaarnummer 10584) keurde het college de projectdefinitie voor de Scheldekaaien Nieuw Zuid goed.

Op 24 juli 2020 (jaarnummer 6310) keurde het college het schetsontwerp voor de Scheldekaaien Nieuw Zuid goed.

Op 21 september 2020 (jaarnummer 126) gaf de districtsraad van Antwerpen een gunstig advies onder voorwaarden voor het schetsontwerp. Artikel 138 Decreet Lokaal Bestuur: naast de beslissingsbevoegdheden waarover de districtsraad beschikt op grond van dit decreet, heeft de districtsraad een algemene adviesbevoegdheid voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district.

Op 6 april 2021 adviseerde de districtsraad Antwerpen (jaarnummer 210) het voorontwerp van project 'Scheldekaaien Nieuw Zuid'. 

Op 9 april 2021 keurde het college (jaarnummer 2872) het voorontwerp van project 'Scheldekaaien Nieuw Zuid' goed.

De stad Antwerpen is bezig met een grootschalige heraanleg van de Scheldekaaien. De Scheldekaaien zijn een strook van 6,7 km van het Droogdokkeneiland in het noorden tot Blue Gate Antwerp in het zuiden. De volgende jaren veranderen ze grondig van uitzicht.
De aanleg van de Scheldekaaien ter hoogte van Nieuw Zuid is een volgende stap in de realisatie van het masterplan. 

Het ‘Scheldepark Nieuw Zuid’ werd van de fase voorontwerp naar de fase definitief ontwerp verder in detail uitgewerkt, en dit in nauwe samenwerking met diverse stadsdiensten. Het resultaat is een landschapsontwerp gebaseerd op een goed beheersbare openbare ruimte.

Het definitief ontwerp van ‘Scheldepark Nieuw Zuid’ kenmerkt zich door volgende elementen:

Droge en natte zijde
Het landschapsontwerp ‘Scheldepark Nieuw Zuid’ vervult net zoals ‘Scheldepark Sint-Andries’ een taak om de stad Antwerpen te beschermen tegen overstroming. Binnen dit deel van de kaaien wordt dit in hoofdzaak gerealiseerd door een dijklichaam. In de vorm van taluds of hellingen wordt een waterkerend grondlichaam gecreëerd. Op het hoogste punt van +9,25m TAW, het nieuwe Sigmapeil, ligt steeds de grens tussen de natte en droge zijde. Deze waterkeringslijn is op plan te herkennen: de natte zijde komt op zijn einde waar de kasseien stoppen en overgaan in gras. Echter dit is niet overal het geval, soms is er ook een grastalud dat mag overstromen, er zijn ook zones waar bomen staan die tegen tijdelijke overstroming kunnen.

Waterbos
Een specifieke plaats in dit ontwerp ontstaat in het meest zuidelijke deel van het plan; waar we een broekbos of “waterbos” hebben gemaakt. Dit bos van waterminnende bomen is het meest avontuurlijke deel van ‘Scheldepark Nieuw Zuid’. Waar ‘Scheldepark Nieuw Zuid’ zich over het algemeen kenmerkt als een zeer groene parkzone, wordt het waterbos een nieuw stukje ontdekkingsnatuur zoals we er nog geen kennen binnen de stadskern. Er zijn ruige steenpartijen en te ontdekken routes, in een vochtig klimaat. Water stroomt door onzichtbare kanalen en laat via spleten of overstroming, water afvloeien richting de blauwe steen, terug in de Schelde.

Waterrecuperatie
Het gebruik van water, binnen het waterbos en elders in het park, is een opvallend ontwerpelement. Het water is afkomstig van recuperatie van regenwaterafvoeren van rijwegen (onder andere van de ring). Het wordt naar dit park gebracht via het nabijgelegen ‘Kanaal der Krijgsgronden’. Een voorzuivering zal nodig zijn, buiten dit park. Een lokale, kleinschalige zuivering wordt nog bijkomend voorzien op het terrein zelf. Deze lokale zuiveringsinstallatie zal worden ondergebracht in een technische ruimte naast het waterbassin in het park.
Het waterbassin bevindt zich naast het serrecomplex (zie paviljoenen) en beschikt over een ondergrondse regenwatervoorraad. Deze regenwaterbuffer wordt boven het maaiveld afgewerkt door middel van een esthetische vijver. De vijver, afgewerkt met betonnen opstaande wandjes, is een esthetisch landschapselement en is dus niet bedoeld als waterspeelzone.

Speel- en sportzones
Er zijn diverse speelzones in het park ondergebracht. Deze zijn op meerdere plaatsen doorheen het park voorzien in de vorm van compacte speelplekken. Ze zijn steeds vorm gegeven in een cirkelvorm, opgevuld met houten balken in diverse composities en met rolgrind als ondergrond. Er is in het park ook een grote, meer formele, speeltuin terug te vinden. Er zal een groot klimtoestel terug te vinden zijn en een waterpomp die water over een parcours van opvangschalen stuurt.

Op vlak van sport is het park zo ingericht dat er veel ruimte is tot vrije initiatieven. Er zijn terreinen voorzien die als sportaanleiding dienen. Er zijn op specifieke locaties oppervlaktes gereserveerd om aan sport te doen, maar het soort sport is niet vastgelegd door middel van specifieke toestellen. Dit resulteert is een aantal multi-sportvelden. Het grotere grasveld dat hiervoor aanwezig is, werd via een ballenvanger, onder de vorm van een staaldraad structuur waar klimplanten op kunnen groeien, afgeschermd van de kaaiweg. De enige meer formele sportzone is te vinden in de verzameling van vier fitnesstoestellen in een zone dicht bij het water.

Het voorzien van skate-aanleidingen op dit deel van de scheldekaaien is niet gewenst gelet op het karakter van die zone (groene parkzone) en de materialisatie van de paden die hoofdzakelijk uit kasseien en gravel wordt uitgevoerd. Skateaanleidingen of skateinfrastructuur wordt wel elders op de scheldekaaien geïntegreerd of onderzocht zoals ter hoogte van St. Andries of ter hoogte van de zone voor stedelijke activiteiten. 

Groenstructuren
Gezien de stad Antwerpen wenst in te zetten op klimaatbestendigheid en het beperken van hittestress, is het van belang om waar mogelijk sterke groenstructuren te realiseren, zo ook op de Scheldekaaien ter hoogte van Nieuw Zuid. Het stadsbestuur heeft immers de taak en opdracht om het publiek domein op een duurzame en toekomstgerichte manier aan te leggen en dit op basis van de meest recente inzichten. Het ontwerp voor 'Scheldepark Nieuw Zuid' voorziet daarom een verkoelend park met open waterpartijen en hoogstammig groen. De keuze hiervoor is ingegeven door de nood aan verkoeling van de stad Antwerpen, die sterk lijdt onder het hitte-eilandeffect. Het verkoelend effect van de Schelde wordt versterkt door het voorliggende ontwerp en verder uitgebreid richting de aanliggende wijk. De combinatie van de rivier, hoogstammig groen, en een vochtrijk milieu zorgt voor een kwalitatieve koelteplek langs de kaaien. Het project sluit zo ook aan bij het koelteplekken-beleid uit het stedelijk Klimaatplan 2030.

Het landschapsontwerp van dit park is zo gemaakt dat er veel ontmoetingsplaatsen zijn, plaatsen die meer open of meer gesloten zijn in ervaring, in uitzicht en in doorzichten. Dit werd bekomen door te spelen met open versus gesloten, het vormen van groene kamers, het voorzien van een gevarieerde beplanting, en het spelen met niveaus.
De groenstructuren spelen hier dus ook een grote rol in: er zijn veel bomen aanwezig, soms meer gestructureerd in de vorm van een boomgaard, soms meer organisch waar het gevoel wordt gecreëerd van zich in een bos te bevinden.

De groenstructuren bevinden zich soms dichtbij de waterrand, sommige delen kunnen zelfs overstromen. Voor de meer hoger gelegen groenzones die sneller zouden kunnen gaan lijden onder uitdroging, is onderzocht op welke manier er bevloeiing kan worden voorzien en welke zones deze bevloeiing nodig hebben. Een weldoordacht concept van watergift (soms via open kanaaltjes, soms door het voorzien van aftakpunten voor water of door sprinklers) werd uitgewerkt in samenwerking met de dienst Stadsbeheer/Groendienst van de stad Antwerpen.    

Paviljoenen
In het ‘Scheldepark Nieuw Zuid’ zullen drie paviljoenen gebouwd worden. De mogelijkheden tot toekomstige invulling, werden in een projectdefinitie omschreven. Het schetsontwerp van de paviljoenen werd reeds getoond samen met het voorontwerp van het park. De plannen voor de paviljoenen worden momenteel verder uitgewerkt richting concrete architectuurplannen.
Twee van de paviljoenen krijgen via een marktoproep naar private invulling, een bestemming die parkondersteunend is, zoals bijvoorbeeld horeca, tentoonstelling- of ontmoetingsruimte.  Een derde paviljoen zal eenvoudiger en ook beperkter in omvang zijn. Het betreft een shelter die vrij toegankelijk is en waar in de ondergrondse ruimte de technische installatie van Fluvius aanwezig is, nodig voor de voeding van het warmtenet in de wijk Nieuw Zuid.

Landschapselementen en meubilair
De ontwerper heeft in het landschap vele ontmoetingsruimtes en zitgelegenheid gecreëerd, en dat van diverse aard. Zo zijn er zowel betonnen banken aan de natte als aan de droge zijde; de kleur van de bank geeft aan waar u zich bevindt (licht grijs meubilair is aan de droge zijde, donker grijs meubilair is aan de natte zijde). De betonnen banken zijn langwerpige of vierkante volumes, hier en daar zijn ze uitgevoerd met houten lattenwerk voor het creëren van meer comfort in zitvlak en rugleuning. Er is ook een hondenloopzone in het ontwerp, daar werden de standaard banken gebruikt (klassiek model met stalen structuur en houten lattenwerk).
Er zijn ook enkele betonnen elementen aanwezig die een minder traditionele vorm hebben. Deze elementen zijn onder andere een langgerekt podium en een wand die als een raam het zicht op de Schelde kadreert.

De goedkeuring van het voorontwerp voor het bovenlokaal stadsontwikkelingproject ‘heraanleg Scheldekaaien’ is een bevoegdheid van het college volgens het besluit van de gemeenteraad van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) waarmee de bovenlokale locaties werden vastgelegd. De Scheldekaaien zijn daarin opgenomen als bovenlokale locatie.

Op 25 november 2019 (jaarnummer 652) keurde de gemeenteraad de beheersovereenkomst 2019-2024 tussen de stad Antwerpen en AG Vespa goed. Artikel 6 - 4.4 bepaalt dat AG Vespa publiek domein kan (laten) realiseren. De opdracht aan AG Vespa betreft het plaatsen en uitvoeren van de overheidsopdrachten in eigen naam en voor rekening van de stad Antwerpen. De beleidsbeslissing omtrent het realiseren van het publiek domein ligt bij de stad Antwerpen. De stad Antwerpen legt hierbij tevens het projectbudget vast.

In de stedelijke meerjarenplanning 2020-2025 is een projectbudget voor Scheldekaaien Nieuw Zuid voorzien van 12.200.000,00 euro incl. BTW op het boekingsadres: SUB_NR/INTERN/2000-2100-2200-2300-2400-2500/5291610000/226/2WNS020201PA3706/2SA050610