2023_DRAN_00120 - De Grote Verbinding. District Antwerpen. SWPR13613. Cap-A-City - Projectdefinitie en concept tijdelijke ingrepen. Advies - Goedkeuring

De middenberm op de Jan De Voslei is al lange tijd een plek op het Kiel zonder enige vorm van toe-eigening. Vandaag is de middenberm enkel een grote verhoogde verharde strook die zich tussen twee straten bevindt. Het verkeer op de Jan De Voslei slaat een kloof tussen het Kiel en de Tentoonstellingswijk. Deze opdeling uit zich ook in de hoofden van de bewoners. Daardoor wordt dit tussenland vaak het onderwerp van overlast. Doordat er weinig of geen sociale controle is, wordt er gesluikstort, is er vaak geluidsoverlast en staat deze plek bekend als trefplaats voor drugshandel en -gebruik. 

Deze samenlevingsconflicten vergroten de spanning tussen de eerder residentiële en slapende Tentoonstellingswijk en de sociale woningblokken van het Kiel. De aanpak van deze veiligheids- en leefbaarheidsproblematiek staan expliciet vermeld in het Bestuursakkoord Stad Antwerpen 2019-2024 (p. 12 en 24). De stadsmarinier zag hierin enerzijds een mogelijkheid om op dit dak het veiligheidsgevoel te verhogen middels een doordachte programmatie. Anderzijds werd dezelfde zone in de structuurschets van Ringpark Zuid gedetecteerd als interessante projectzone.

In het kader van het leefbaarheidsproject Ringpark Zuid ontving stad Antwerpen een facultatieve subsidie stedenbeleid als projectsubsidie voor “Cap-A-City”. Met deze subsidie wenst stad Antwerpen het bestaande tunneldak in de Jan De Voslei te transformeren naar een groene, verbindende publieke ruimte. Hiermee wil stad Antwerpen tegemoetkomen aan de nood die er in de twee aanliggende woonwijken is aan open ruimte voor sport, spel en ontspanning. De subsidie moet besteed zijn voor eind december 2025.

De aanvraag voor een projectsubsidie werd gevalideerd door het college in zitting van 7 mei 2021 (jaarnummer 3629). Deze subsidie werd echter niet toegekend door de Vlaamse Regering. Vervolgens is hetzelfde dossier ingediend als aanvraag voor een Facultatieve Subsidie Stedenbeleid. Deze subsidie werd op 8 juli 2022 door de Vlaamse Regering toegekend, en vormt het budget voor het project.

Het college keurde in zitting van 8 juli 2022 (jaarnummer 5786) het voorontwerp van Ringpark Zuid SWOU12593, samengesteld uit een voorontwerpbundel met bijlagen en het syntheseplan, met datum van 23 juni 2022, goed. Daarin werd de “Structuurschets Ringpark Zuid” uitgewerkt. Op basis van deze structuurschets werden voor de Jan De Voslei de aanvragen voor subsidies al eerder gelanceerd. 

Het college keurde in zitting van 10 maart 2023 (jaarnummer 1444) de gunning goed voor de aanstelling van een ontwerpteam voor de studie en begeleiding van de uitvoering van de projectsubsidie Cap-A-City, op basis van bestek GAC_2022_02498, aan Tractebel Engineering nv, Simon Bolivarlaan 34-36 te 1000 Brussel, met ondernemingsnummer 0412.639.681, tegen een bedrag van 276.879,46 EUR (inclusief btw).

Het college keurde op 22 september 2023 (jaarnummer 6521) de 'Projectdefinitie en concept tijdelijke ingrepen', SWPR13613, Cap-A-City, district Antwerpen, goed.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling (afdeling Mobiliteit) legt de projectdefinitie voor het subsidieproject ter advies voor.

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges vastgelegd. Artikel 11 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale straten en pleinen.

In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgelegd. De Jan De Voslei is een gewestweg.

De districtsraad heeft adviesbevoegdheid voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district ingevolge artikel 138 Decreet Lokaal bestuur.

De belangrijkste ambitie van het project is het openstellen van verwaarloosde publieke ruimte in wijken met een hoge bevolkingsgraad. Het project moet de verbinding tussen de Tentoonstellingswijk en het Kiel vergroten en/of vergemakkelijken, een plek geven tot verpozing en de mogelijkheden bovenop een tunnel binnen drukbevolkte wijken testen.

De projectsite bestaat uit een volledig verhard tunneldak met ondiepe plantenbakken (50 cm grondvulling). Deze plantenbakken staan op het tunneldak en zijn niet afwaterend of infiltrerend naar volle grond. Enkel ter hoogte van de kop aan de Olympiadelaan en de groene berm tussen wegenis en tunneldak is er groenaanleg op volle grond, met mogelijkheid tot infiltratie van oppervlaktewater. Er zal in het project geen bijkomende verharding voorzien worden ten opzichte van de huidige toestand. Groenaanleg in volle grond blijft behouden, onderhouden en/of aangevuld met beplanting. De ondiepe plantenbakken worden afhankelijk van de ecologische waarde van de begroeiing opgewaardeerd of leeggemaakt voor nieuwe aanplant of invulling met bijvoorbeeld zitbank/sport/spel.

In toekomstige fases wordt onderzocht hoe er bovenop het verharde tunneldek extra groenaanleg voorzien kan worden om schaduw- en koelteplekken te creëren. Hierbij wordt enerzijds een toepassing met extra plantenpotten/-bakken onderzocht, anderzijds de mogelijkheden naar intensieve of extensieve groenzones met de technische opbouw zoals groendaken, al dan niet toegankelijk door de aanleg van paden of balustrades. 

Er wordt binnen het project niets gewijzigd aan de wijze van regenwaterafvoer, noch wordt er extra verharde oppervlakte toegevoegd.

De belangrijkste aandachtspunten voor de projectdefinitie van tijdelijke en permanente ingrepen zijn:

• eigenaarschap van buurtbewoners en invulling van de publieke ruimte afstemmen op vragen en noden vanuit de buurt (participatie, bevraging en buurtorganisatie). Tot op heden is het projectgebied een verwaarloosd niemandsland. Met de maatregelen wordt een aangenamere omgeving gecreëerd en kunnen gekende overlastproblemen (sluikstorten, drugshandel en -gebruik) en het bestaande onveiligheidsgevoel aangepakt worden door meer sociale controle en een betere zichtbaarheid;
• randvoorwaarden vanuit de bestaande toestand en eigenheden van de tunnel. Enerzijds is er de positie op de middenberm van een gewestweg, anderzijds zijn er ook beperkende parameters naar gewichtsbelasting op het tunneldak en mechanische verankeringen. Er zijn intensieve gesprekken met het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), een beheersovereenkomst is in opmaak;
• timing van de eerste tijdelijke ingrepen: voorzien in het najaar 2023 en voorjaar 2024.

Concept tijdelijke ingrepen

In de eerste fase worden op korte termijn al tijdelijke ingrepen opgestart. Deze ingrepen zijn enerzijds een ‘baken’ in tijd en ruimte om de buurten en betrokkenen te attenderen op het project. Er wordt een signaal gegeven naar de buurtbewoners, scholen, woonzorgcentrum, enzovoort dat de verwaarloosde ruimte aangepakt zal worden. De Stadsmarinier zal op basis van deze eerste fase de mogelijke verdere samenwerkingen met buurtbewoners verder uitwerken. Er zullen lessen getrokken worden uit deze eerste ingrepen om de volgende fases bij te sturen. Dit zal gebeuren in samenwerking met de opdrachtnemers, eigenaar (AWV) en desgevallend met district Antwerpen en buurt(organisaties).

De eerste ideeën zijn (niet- limitatief):

• een luifel/pergola met zitplekken, schaduw en kunstintegratie aan de hand van textiel. Gezien de tijdelijkheid wordt de pergola in deze fase uitgevoerd in stellingbouw;
• een podium ter hoogte van de pergola, om ruimte te geven aan buurt-initiatieven;
• kunstige vloerschildering op het tunneldek, al dan niet met participatietraject;
• huur fietsparcours met kleine objecten (pumptrack) ter activatie van de middenberm;
• sportelementen: de vraag vanuit de buurt is groot. Er zullen sport-elementen getest worden, enerzijds een ‘slackline’, anderzijds ook calisthenics/urban fitness of andere sporten;
• zitplekken creëren in een groene ruimte.

De budgetten voor tijdelijke en permanente ingrepen worden voorzien vanuit een facultatieve subsidie.

Het totale projectbudget voor het project Cap-A-City wordt geschat op 3.000.000,00 EUR. Er werd reeds een subsidie thematische stadsvernieuwing toegekend van 3.000.000,00 EUR.

De ontvangsten en uitgaven in kader van het subsidieproject Cap-A-City worden met voorstel in aanpassing 7 van het meerjarenplan 2020-2025 opgenomen.