2023_CBS_05766 - Parkeren Scheldekaaien. Buurtparking Zuiderterras - Kennisname technische haalbaarheidsstudie. Plaatsingsprocedure en vergunningstraject - Goedkeuring

Het college keurde op 28 mei 2014 (jaarnummer 5736) de parkeervisie Scheldekaaien en Gedempte Zuiderdokken goed. Het college bekrachtigde daarmee de intentie om parkeervoorzieningen ten noorden en ten zuiden van het Steenplein te realiseren. De Parking Kaaien Noord bevindt zich volgens dat besluit in de zoekzone tussen het Loodswezen en het Noorderterras. De Parking Kaaien Zuid bevindt zich in de zoekzone tussen het Steenplein en de (nu voormalige) busparking en houdt rekening met de realisatie van een stedelijk plein, de restauratie van Hangar 20-21 en een gepaste aanpak voor de archeologische resten in deze zone.

Het college keurde op 4 december 2015 (jaarnummer 10051) het definitief ontwerp voor het deelgebied Sint-Andries en Zuid goed.

Het college keurde op 22 april 2016 (jaarnummer 3180) de krachtlijnen voor het “Ruimtelijk Kader Centraal Deel Scheldekaaien” goed.

Het college keurde op 17 juli 2020 (jaarnummer 6227) het parkingplan in kader van de heraanleg van de Scheldekaaien goed. Hierin gaf het college opdracht aan Mobiliteit en Parkeren Antwerpen (hierna MPA AG) en AG Vespa voor de doorstart van het onderzoek naar de technische, financiële en juridische haalbaarheid parking Sint-Andries voor circa 360 parkeerplaatsen en circa 220 fietsparkeerplaatsen als buurtparking.

Op 9 juli 2021 (jaarnummer 5401) keurde het college het schetsontwerp Centraal Deel Scheldekaaien goed.

Met het oog op de heraanleg van de Scheldekaaien ter hoogte van het Zuiderterras zijn er vandaag verschillende projectonderdelen lopende: de studie tot realisatie van de ondergrondse buurtparking, het ontwerp en de heraanleg van het volledige openbaar domein, zowel voor de deelzone Sint-Andries en Zuid als het Centrale deel Scheldekaaien en de studie tot realisatie van de verdiepte Kaaiweg ter hoogte van de Suikerrui. Daarnaast is er ook nog de kaaimuurstabilisatie van De Vlaamse Waterweg, die bijna rond is in deze zone. Deze projectonderdelen worden maximaal op elkaar afgestemd, zowel ruimtelijk als qua timing als naar uitvoering. Het traject van de ondergrondse buurtparking wordt door MPA AG opgenomen.

De ondergrondse buurtparking compenseert de huidige buurtparking Sint-Michielskaai op niveau maaiveld, die verdwijnt ten gevolge van de stabilisatie van de kaaimuur en de heraanleg van de Kaaien. De capaciteit van de parking zal volledig dienstdoen als buurtparking om zo de naastgelegen wijk Sint-Andries deels te ontlasten van haar parkeerdruk. 

Vooraleer een bestek op de markt kon worden gebracht voor de bouw van de buurtparking was het aangewezen verdere verfijnende en verdiepende onderzoeken uit te voeren om mogelijke risico’s op te sporen, voorafgaand aan de plaatsingsprocedure. Deze werden in de loop van 2022-2023 uitgevoerd, met uitzondering van het mobiliteitseffectenrapport (MOBER) dat reeds aanbesteed is en momenteel wordt uitgevoerd.

A. Resultaten technische haalbaarheidsstudie

Sweco Belgium voerde in opdracht van MPA AG een technische analyse uit, in de vorm van een grondige uitvoeringsstudie omtrent bodem, bemaling, nutsleidingen en het toegangscomplex. Voor deze studie werd het voorkeursscenario (360 parkeerplaatsen) uit de haalbaarheidsstudie van Abscis Architecten uit 2019 als uitgangspunt genomen. 

Tijdens het verloop van deze studie bleek dat het ontwerp van de toegangshelling zoals uit het concept van Abscis Architecten, langs weerszijden van de Kaaiweg, niet realiseerbaar zou zijn in het huidig gerealiseerde gabarit of dat van de toekomstige Kaaiweg. Er werd vervolgens gevraagd aan Sweco Belgium om het ontwerp bij te stellen naar deze nieuwe randvoorwaarden en met nieuwe in- en uitritten. Deze oefening gebeurde in afstemming met het ontwerp van de kaaivlakte van zowel Sint-Andries en Zuid fase 3 als het Centraal deel, opdat de integratie van de voor de parking benodigde infrastructuur (in- en uitrit, voetgangerstoegangen, ventilatie, enzovoort) zo kwalitatief mogelijk kan geïntegreerd worden in het openbaar domein.

Het resultaat van deze studie toont aan dat het technisch mogelijk is om een ondergrondse buurtparking te realiseren op de Plantinkaai met de volgende eigenschappen:

• gesitueerd onder de kaaivlakte tussen het Zuiderterras en de Vlaanderenstraat;
• een maximale capaciteit van circa 311 wagens, verdeeld over twee ondergrondse bouwlagen, uitgevoerd  door middel van een ter plekke gestorte wand in open bouwput voor de realisatie van de bouwkuip. Van deze 311 parkeerplaatsen zijn circa 41 plaatsen voorzien voor elektrisch laden en circa 10 zijn voorbehouden plaatsen voor personen met een handicap;
• er is in het ontwerp ook een fietsenstalling voorzien voor ongeveer 200 fietsen. Bijkomend is een scenario mogelijk waarin er een deel van de buurtparking mee wordt ingezet als fietsenstalling. Het finaal aantal autoparkeerplaatsen zal aldus kunnen wijzigen en afwijken van 311 parkeerplaatsen;
• het toegangscomplex (in- en uitrit) wordt voorzien in de kaaivlakte, ten zuiden van de Hangars 20-21 en wordt verder ontsloten naar de Scheldekaaien aan het reeds bestaande kruispunt Plantinkaai - Sint-Jansvliet. Diverse alternatieven zijn bestudeerd om de ruimtelijke en technische impact te minimaliseren omdat de kaaivlakte in eerste instantie voetgangersgebied is. Dit finale toegangscomplex dient nader uitgewerkt te worden in samenwerking met de ontwerpers van het centraal deel van de Kaaien, met name Tractebel Engineering – Palmbout Urban Landscapes. Voor de aansluiting op het bestaande kruispunt wordt nog verkeerstechnisch onderzoek gedaan binnen MPA AG;
• de trappenhuizen van de buurtparking worden voorzien in het dijklichaam met geïntegreerde waterkering van de kaaivlakte, met openingen aan de droge zijde van de dijk; 
• voor de fietserstoegang wordt een grote, flauwe helling voorzien die het openbaar domein tot aan de ingang van de fietsenstalling brengt op verdieping -1 van de buurtparking. Het vormt een duidelijk leesbare en comfortabele toegang tot de fietsenstalling, die ruimtelijk als een kwalitatief onderdeel van het openbaar domein kan worden uitgewerkt. Op deze manier wordt eveneens een groot deel van de Napoleontische kaaimuur blootgelegd naast deze helling, zodat deze een meerwaarde kan vormen voor het openbaar domein. Deze fietserstoegang dient nader uitgewerkt te worden in samenwerking met het ontwerpteam van de kaaizone Sint-Andries en Zuid, met name Proap – Sweco;
• een huidige bouwkostraming van 19.724.666,36 EUR (exclusief btw), exclusief herzieningen (prijzen maart 2023) en exclusief erelonen, en zonder voorafgaand bodemonderzoek. Er zijn echter nog mogelijke kostenverhogende factoren die uitgeklaard moeten worden in de verdere studie van het project (zie knelpunten onder);
• een geschatte bouwtijd, (enkel constructie, exclusief nog nodige studiewerk) van 30 kalendermaanden.

Hoewel deze studie al vele oplossingen biedt aan de aanwezige knelpunten zijn er nog enkele die verder uitgeklaard dienen te worden voor realisatie en aanbesteding:

• de Ruiencollector loopt onder het project door. Tijdens de uitgravingen van de buurtparking zal er volgens de theoretische studie impact ontstaan op de collector. Er zijn hiervoor reeds verschillende mogelijke oplossingen onderzocht en voorgelegd aan Aquafin. De definitieve werkwijze dient nog beslist te worden in samenwerking met Aquafin, aan de hand van verder onderzoek. Naar gelang de gekozen oplossing zal er impact zijn op de uitvoeringstermijn en de kostprijs van de parking;
• de trappenhuizen van de buurtparking komen boven in het dijklichaam dat fungeert als waterkering van De Vlaamse Waterweg. Er mag geen interferentie zijn tussen de constructie van de buurtparking en de waterkerende functie van de dijk. Sweco Belgium werkte hiervoor reeds een technische oplossing voor uit, deze dient echter nog verder afgetoetst te worden met De Vlaamse Waterweg;
• het toegangscomplex (in- en uitrit) van de buurtparking zal aansluiten op het kruispunt Plantinkaai – Sint-Jansvliet. Hiervoor moeten gebruikers de Kaaiweg oversteken en het Kaaienfietspad kruisen. Het is van uiterste belang dat dit op een veilige manier kan gebeuren. In het huidige ontwerp voor de heraanleg van de Kaaiweg worden er op deze locatie geen afslagstroken meer voorzien richting de kaaien. De bedrijfseenheid Stadsontwikkling (afdeling Mobiliteit) onderzoekt de opties om dit conflict op een veilige manier op te lossen;
• het huidige conceptontwerp van de parking werd reeds voor advies voorgelegd aan de brandweerzone Antwerpen. Uit de voorbespreking kwamen er nog enkele punten naar boven die aangepast moeten worden naar de definitieve uitvoering van de parking;
• de constructie van de buurtparking zorgt voor een planningsopgave met de heraanleg van de Scheldekaaien in deze zone. De mate van integratie van de buurtparking in het openbaar domein zorgt ervoor dat de twee projecten, en hun timing en uitvoering, onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het afstemmen van de planningen van deze twee projecten wordt uitgewerkt door MPA AG en AG Vespa, in afstemming met De Vlaamse Waterweg; 
• er is vanuit de plannen van de buurtparking geen interferentie met het “Roadmap 2030 - Stadsbreed Warmtenet Antwerpen” van Fluvius. Wel interfereren de plannen mogelijks met het onderzoek voor deaanleg van een Aquathermie-project in het “historisch centrum” van Fluvius. In samenspraak met Fluvius gaf Katoennatie een opdracht aan het studiebureau Extraqt voor het onderzoek naar de haalbaarheid van Aquathermie waarbij via thermische uitwisseling met Scheldewater kan voorzien worden in verwarming en koeling van de gebouwen in de gebouwencluster rond de Groenplaats (waaronder de Boerentoren). De realisatie van een Aquathermie-installatie vergt een captatie van Scheldewater ter hoogte van de kaaimuur en een technische installatie met pompen, warmtepompen en warmtewisselaars, vanwaar een warmtenet richting binnenstad aangelegd wordt. In een eerste verkenning lijkt het haalbaar om het warmtenet via de Ruien ter hoogte van Sint-Jansvliet de stad binnen te loodsen. Er dient onderzocht te worden wat de impact hiervan is op het ontwerp van de buurtparking en of een eventuele integratie mogelijk is. Hierbij mag er geen negatieve impact zijn op de werking, timing of kostprijs van de buurtparking. Extraqt zal dit onderzoek uitvoeren en afstemmen met MPA AG, AG Vespa, SW/K&L en Fluvius.

De knelpunten omtrent de ruiencollector en het dijklichaam zijn essentieel voor de realisatie van de buurtparking en dienen opgelost te worden alvorens het project van start kan gaan. MPA AG zal dan ook de nodige stappen zetten om een akkoord te bekomen met Aquafin en De Vlaamse Waterweg, voorafgaand aan de mijlpaal van het opstarten van de plaatsingsprocedure.

De haalbaarheidsstudie en het bijhorende syntheseontwerp zijn toegevoegd als bijlage aan dit besluit. Aan het college wordt verder gevraagd om kennis te nemen van de resultaten van deze studie.

Naast de resultaten van deze studie is het aangeraden om bijkomende geotechnische terreinonderzoeken (hydrologische analyse, geo-analyse en een milieu hygiënisch onderzoek) en archeologische vooronderzoeken te laten uitvoeren. 

B. Plaatsingsprocedure realisatie buurtparking

Procedure

Aangezien de buurtparking en de heraanleg van de Kaaien (inclusief waterkering) in deze zone onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn lijkt een gezamenlijke aanbesteding van de twee projecten de beste procedure. Hiervoor zal een samenwerkingsovereenkomst opgemaakt worden tussen MPA AG, AG Vespa, Aquafin/Waterlink en De Vlaamse Waterweg. 

Voor de buurtparking en de heraanleg van het openbaar domein wordt door MPA AG, AG Vespa, Aquafin/Waterlink en De Vlaamse Waterweg een gezamenlijk bestek uitgeschreven voor selectie van een private bouwpartner waarmee een maximaal ontzorgingscontract zal worden aangegaan. Deze zal de buurtparking verder ontwerpen en bouwen, inclusief toegangscomplex. Voor de aanleg van het openbaar domein van Sint-Andries en Zuid fase 3 zal het door Proap opgemaakte definitief ontwerp, waar nodig aangepast op de ondergrondse parking en fietsenstalling, opgenomen worden in het bestek.

Na selectie van in beginsel drie kandidaten (hiervan kan nog afgeweken worden) zullen deze kandidaten, voor de buurtparking een finaal ontwerp, een diepgaande uitvoeringsmethodiek en -fasering en een prijs indienen. Ook voor heraanleg openbaar domein met geïntegreerde waterkering wordt een prijs gevraagd. De kandidaten zullen geselecteerd worden op de combinatie van buurtparking en heraanleg openbaar domein met geïntegreerde waterkering. Hierbij is het essentieel dat geen van beide projecten in kwaliteit moet inboeten vanwege het andere. De realisatie van de projecten zal normaliter worden aanbesteed via een klassieke overheidsopdracht of onderhandelingsprocedure, in basis met volgende fases:

1. selectie, medio 2024 - najaar 2024;
2. offerte, najaar 2024 – voorjaar 2025 (extra offerte mogelijk).

De finale uitwerking vraagt nog verder overleg, maar een onderhandelingsprocedure voor een dB: kleine d (design) en realisatie B (build) geniet momenteel de voorkeur. We spreken hier van een kleine d omdat er gezien de strikte technische eisen er slechts zeer weinig ontwerpvrijheid overblijft, het zal dus vooral het bouwen (grote B) van de parking betreffen. Hierbij zal een integrale uitvoeringsstudie op basis van de omgevingsvergunningaanvraag, documentatie en aanbestedingsdossier zoals voorafgaandelijk door de bouwheer opgemaakt het uitgangspunt vormen. Indien wenselijk of beter bevonden kan er nog overgegaan worden op een klassieke aanbestedingsmethode. 

Onderstaande elementen vormen de inhoudelijke uitgangspunten van het bestekdeel voor de buurtparking:

Ruimtelijke en verkeerskundige randvoorwaarden

Het ontwerp van de buurtparking wordt opgemaakt door de bouwheer en zijn studiebureel, op basis van volgende ruimtelijke en verkeerskundige randvoorwaarden:

• Er mag geen bijkomende hinder ontstaan op de Kaaiweg ten gevolge van de parking. Dit moet verder aangetoond worden door het MOBER. 
• De capaciteit van de buurtparking zal volledig ingevuld worden door buurtparkeren:
  • het aantal ondergrondse bouwlagen is begrensd tot twee. De minimale vrije hoogte in de buurtparking bedraagt overal 2,30 meter (mogelijks met enkele uitzonderingen conform finaal bestek);
  • de ondergrondse buurtparking legt geen enkele hypotheek op de bovengrondse inrichting van het openbaar domein. Dit veronderstelt een voldoende gronddekking boven het dak van de buurtparking (1,5 meter), bijvoorbeeld voor het aanplanten van hoogstammige bomen, alsook het dimensioneren van de draagstructuur van de buurtparking in functie van een maximale gebruiksbelasting, zoals bijvoorbeeld het organiseren van evenementen en het overrijden door brandweerwagens; de vluchttrappen en kokers houden hiermee tevens rekening;

Een integraal overzicht van het ontwerpend onderzoek omtrent deze randvoorwaarden wordt als bijlage toegevoegd aan het bestek.

Gunningscriteria

Het opstellen van selectie- en gunningscriteria zal gebeuren in overleg met alle betrokken partijen (MPA  AG, AG Vespa, De Vlaamse Waterweg, Aquafin, enzovoort). Voor beide onderdelen van het project zullen zowel kwaliteits- als prijscriteria gedefinieerd worden. Belangrijk hierbij is dat erop toegezien wordt dat geen van beide onderdelen in kwaliteit moet inboeten ten gevolge van een goede inschrijving voor het andere onderdeel. 

Het opstellen en definiëren van deze criteria zal onderdeel uitmaken van de samenwerkingsovereenkomst die opgesteld zal worden tussen de betrokken partijen voor de realisatie van dit project. 

Minimale randvoorwaarden

De minimale randvoorwaarden (niet-limitatief) voor de buurtparking, zoals gesteld door AG Vespa, MPA AG en de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling (afdeling Mobiliteit), zijn de volgende:

• een volledige invulling als buurtparking, vormt het basisuitgangspunt (2020_CBS_06227). Hiervan moet een deel voorzien worden van elektrische laadinfrastructuur. Daarnaast wordt een bewaakte fietsenstalling in het project aangeboden van circa 200 fietsen, waarvan minstens 100 als afsluitbare buurtfietsenstalling;
• voor technische ontwerpeisen (minimale hoogte parkeerlagen, minimale afmetingen parkeervakken, maximale helling inritten, enzovoort) van de ondergrondse parkeergebouwen wordt verwezen naar de gangbare technische normen (NEN) en worden de standaarden van ESPA als richtinggevend minimale eisen aangenomen;
• de buurtparking legt geen hypotheek op de bovengrondse inrichting van het openbaar domein. Dit veronderstelt onder andere een voldoende gronddekking boven het dak van de buurtparking voor het aanplanten van hoogstammige bomen of het aanleggen van een waterpartij boven de buurtparking, en het dimensioneren van de draagstructuur van de buurtparking om een maximale gebruiksbelasting, bijvoorbeeld voor het organiseren van evenementen en het overrijden door brandweerwagens;
• inritten: De buurtparking ontsluit zich via de kaaivlakte naar de Plantinkaai op het kruispunt met Sint-Jansvliet. Deze kruising dient veilig en zo conflictvrij mogelijk te gebeuren. Hiervoor moet afgestemd worden met het toekomstige ontwerp van de Kaaiweg in deze zone.

De Vlaamse Waterweg kan de lijst van minimale randvoorwaarden nog aanvullen met oog op de kaaimuurstabilisatie en de aanleg van de nieuwe waterkering in deze zone.

Timing

De selectie zal meteen worden opgestart na het uitwerken van de selectieprocedure en het opstellen van de samenwerkingsovereenkomst met AG Vespa. De uitwerking van het bestek zal, nadat het ontwerp finaal is voor bouwaanvraag nog circa 12 weken in beslag nemen. Na selectie en afwerken van het bestek volgt de offerte/ best-and-final-offer (BAFO) fase.

C. Vergunningstraject

Procedure

De omgevingsvergunning voor de projecten wordt parallel met de aanbesteding aangevraagd door AG Vespa (bijgestaan door Sweco Belgium). Dit zorgt ervoor dat deze twee procedures gelijktijdig kunnen lopen en er een aanzienlijke tijdsbesparing kan plaatsvinden.

De buurtparking bevindt zich in een zone voor ‘oeverstrook met bijzondere bestemming’ volgens de voorschriften is deze zone voorzien voor "de heraanleg van de kaaien, buurtrecreatie alsmede toeristische en havenactiviteiten kunnen er samengaan; alleen werken en handelingen die daarmee verband houden zijn toegelaten". Aangezien de twee projecten een gezamenlijke vergunning zullen kennen kan er geargumenteerd worden dat de buurtparking mee onder de heraanleg van de Kaaien valt. 

Gezien de mate van uitwerking van het vooronderzoek zal het voorbereiden van het dossier voor de vergunningsaanvraag nog ongeveer 12 weken in beslag nemen. MPA zal het huidige ontwerp voorafgaandelijk nog finaal afstemmen met de betrokken partijen (AG Vespa, DVW, Aquafin, Onroerend Erfgoed, enzovoort). 

De fasering ziet er als volgt uit:

1. afstemmingsfase: november 2023 - december 2023;
2. voorbereiden dossier: januari 2024 – maart 2024;
3. vergunningsprocedure en opmaak bestek en aanbestedingsdossier: medio 2024 – voorjaar 2025.

D. Planning

Een balkendiagram is als bijlage gevoegd. De realisatie zal opgesplitst worden in fases of werkpakketten.

E. Bouwheer

De modaliteiten omtrent het bouwheerschap worden nog verder uitgewerkt als onderdeel van de op te stellen samenwerkingsovereenkomst met AG Vespa, Waterlink en De Vlaamse Waterweg. 

F. Financiering

Het uitgangspunt is dat MPA AG de financiering van de buurtparking op zich neemt. De fiscaliteit van de buurtparking dient nader onderzocht te worden.

G. Samenwerkingsovereenkomst MPA AG - AG Vespa - De Vlaamse Waterweg - Aquafin/Waterlink

Voor de gezamenlijke uitwerking van de twee projecten dient een uitvoerige samenwerkingsovereenkomst opgesteld te worden tussen MPA AG, AG Vespa, Aquafin/Waterlink en De Vlaamse Waterweg. Hierin moet, niet limitatief, opgenomen worden:

• verdeling van financiering;
• verdeling van taken en verantwoordelijkheden;
• afspraken rond bouwheerschap;
• samenwerkingsstructuur;
• planning.

H. Varia

Sweco Belgium wordt gevraagd tot opmaak van het aanvraagdossier voor de omgevingsvergunning, het technisch bestek en het toezicht op de werken, dit binnen het raamcontract waarmee de haalbaarheidsstudie reeds werd uitgevoerd. In functie van de finale gunningsprocedure (dB) zal de opdracht/scope van Sweco Belgium voorafgaandelijk moeten vastgelegd worden.

Het juridisch kader zal binnen het raamcontract door DLA worden uitgewerkt. 

Diverse grondonderzoeken zullen maximaal binnen het raamcontract worden besteld, dan wel aanbesteed. Diverse afspraken met voorgaande partners dienen uitgewerkt te worden.

Dit besluit betreft een opdracht aan het AG MPA en heeft geen financiële gevolgen voor stad Antwerpen. De financiële gevolgen worden vanuit het principe volledig bij het AG MPA voorzien.