Om een breder draagvlak te creëren voor het onroerend erfgoed reikt de stad Antwerpen sinds 2015 tweejaarlijks de monumentenprijs uit, van 2015 tot 2019 onder de naam 'Het Schoonste Gebouw' en sinds 2021 onder de naam 'Het Erfgoedjuweel'. Het reglement van de prijs werd vastgesteld in de gemeenteraad van 14 december 2020 (jaarnummer 752). De modaliteiten van 'Het Erfgoedjuweel' van dit jaar werden beslist in de collegezitting van 20 januari 2023 (jaarnummer 347). Het college keurde op 4 augustus 2023 (jaarnummer 5403) de finalisten, prijsuitreiking en de prijs voor het publiek goed.
Het wedstrijdreglement van de monumentenprijs van de stad Antwerpen bepaalt dat de vakjury uit de finalisten van de monumentenprijs van de stad Antwerpen een winnaar kiest. De vakjury bestaande uit de heer Jozef Braeken, de heer Simon Callebert, de heer Karel Dendooven, mevrouw Bénédicte Selfslagh en mevrouw Sofie Stevens, onder het voorzitterschap van de heer Johan Veeckman (niet stemgerechtigd), stelt voor om het project Paardenmarktsite UAntwerpen, Paardenmarkt 94, 2000 Antwerpen, aan te duiden als jurywinnaar.
In 1558 bouwde aalmoezeniers, met steun van Johanna van Schoonbeke, het Knechtjeshuis aan de Paardenmarkt. Sindsdien werd de site steeds gebruikt voor onderwijsactiviteit. In de 16de eeuw was het Knechtjeshuis een toevluchtsoord voor 100 weesjongens van 13 tot 20 jaar, die er woonden en een ambacht leerden. De site evolueerde in de 19de eeuw naar een stedelijke nijverheidsschool en sinds 2013 maken de gebouwen deel uit van de stadscampus van de Universiteit Antwerpen.
Het Knechtjeshuis stond jaren leeg en was erg verwaarloosd. Het complex bestond uit een geheel van historische gebouwen, functionele uitbreidingen en koterijen en moest grondig aangepakt worden om te voldoen aan de hedendaagse noden. De universiteit ging aan de slag om de site duurzaam te herbestemmen. Door een slimme transformatie van de gebouwen, het verwijderen van deze koterijen en het doorwaadbaar maken van de site, creëerden architecten een doorgang om makkelijk doorheen de campus te wandelen. Dankzij deze promenade architecturale kunnen campusgebruikers, buurtbewoners en passanten van de Paardenmarkt via het binnenplein naar de Rodestraat of Kleine Kauwenberg wandelen.
Na een grondig archeologisch vooronderzoek gingen de restauratiewerken van start. Voor de restauratie van het Knechtjeshuis gingen de architecten op zoek naar de 16de-eeuwse geschiedenis van het gebouw en kozen ze ervoor om deze originele situatie terug zicht- en leesbaar te maken. Een belangrijk uitgangspunt was het herstellen van de historische ruimte-indeling. Zo werd de kelder uitgegraven naar zijn oorspronkelijk niveau, waardoor de overwelving met kolommen weer tot zijn recht kwam. Op de zolder werden historische houten balken minutieus gerestaureerd en werd de technische installatie met zorg voor het monument geïntegreerd. Een opvallende ingreep is de overkapping tussen de parallelle ateliervleugels aan de Rodestraat, uitgevoerd in hoogrendementsglas. De nieuwe ingreep verbindt de diverse gebouwen en creëert extra multifunctionele ruimte. De transformatie zet ook in op duurzaamheid. Zo wordt autoverkeer ontmoedigd en wordt het gebruik van de fiets in de binnenstad gestimuleerd door een ruime ondergrondse fietsenparking. De universiteit herbruikt het regenwater en het ontharde binnenplein is nu een groene oase. Op de binnenkoer werd de westgevel hersteld. De restauratie van de bakstenen gevel met beelden en monelen in natuursteen werd met veel zorg uitgevoerd en vormt het sluitstuk van de binnenplaats.
De jury beoordeelde de restauratie en herbestemming van deze site als een voorbeeldig en inspirerend project, uitgevoerd met heel veel respect voor het erfgoed, waarbij evenveel zorg werd besteed aan de niet-beschermde als aan de als monument beschermde delen. Er zit een duidelijke visie achter het project, een visie die doorgaat tot in de details, de materialen en zelfs de circulariteit. De universiteit liet het complex met hoge erfgoedwaarde tot in de puntjes renoveren en restaureren. Ze maakte van een ingewikkelde site met losstaande gebouwen een samenhangend geheel waar het opnieuw aangenaam studeren is. Het Knechtjeshuis heeft een rijk verleden en eeuwenoude geschiedenis. Daarom is het behouden van de site en de herbestemming van knechtjeshuis tot ontwerpcampus een grote meerwaarde. Deze geschiedenis diende als basis voor de ontwikkelingsvisie van de site en dankzij de restauratie kan iedereen opnieuw genieten van deze erfgoedparel.
Door talrijke wijzigingen doorheen de jaren was een conglomeraat ontstaan dat de erfgoedwaarden niet ten goede kwam. Dankzij de doorgevoerde ingrepen vormt het opnieuw een eenheid. Het project is zowel wat betreft de restauratieve ingrepen als voor de nieuwe toevoegingen met heel veel zorg en oog voor detail uitgevoerd. Daarenboven is de site doorwaadbaar gemaakt en daarmee opengetrokken naar de buurt. De aanpassing van een sterk verouderd schoolgebouw tot hedendaagse onderwijsinstelling met een relatief zwaar programma en technische randvoorwaarden bracht heel wat uitdagingen met zich mee. Voor elke uitdaging werd gezocht naar de beste oplossing. De lokalen kunnen heel wat verschillende functies aan waardoor de duurzaamheid vergroot. Dat de stedenbouwkundige dimensie werd meegenomen wordt als een groot pluspunt gezien. Het project is doordacht aangepakt en consequent uitgevoerd en op een relatief korte tijd gerealiseerd. Het is een puzzel die perfect klopt.
In totaal werden 8972 stemmen uitgebracht. Met 3005 stemmen is Graaf Van Egmontstraat 56 de publiekswinnaar.
In de meerjarenplanning werden de nodige middelen voorzien voor de uitbetaling van de monumentenprijs. De vakjuryprijs 'Het Erfgoedjuweel' is gewonnen voor het project 'Paardenmarktsite UAntwerpen', ingediend door Universiteit Antwerpen. De bestelbon voor de prijs ten bedrage van 4.000,00 euro zal goedgekeurd worden door de administratief goedkeurder.
De publieksprijs 'Het Erfgoedjuweel' is met 3005 stemmen gewonnen door het project Graaf Van Egmontstraat 56, ingediend door DJMH vof en Olivier Lammens. De bestelbon voor de prijs ten bedrage van 4.000,00 euro zal goedgekeurd door de administratief goedkeurder. Beide bestelbonnen worden verrekend onder boekingsadres: 5154000000/6141/2BRS020302A00000/2SA070720/ SUB_NR/INTERN/2300.
Het college beslist op voordracht van de vakjury om het project Paardenmarktsite UAntwerpen, Paardenmarkt 94, 2000 Antwerpen, uit te roepen tot de vakjurywinnaar van de monumentenprijs van de stad Antwerpen 'Het Erfgoedjuweel' editie 2023.