2023_CBS_07476 - De Grote Verbinding. Ringpark Groene Vesten - Selectie deelprojecten - Goedkeuring

De Grote Verbinding

Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en de overkapping stuurt de auto’s onder de grond. Zo zorgt de stad Antwerpen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt de stad weer één geheel met meer groen en schonere lucht.

De afgelopen jaren hebben de stad Antwerpen, het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met de intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven. Tijdens de uitvoering zetten zij samen zoveel mogelijk lokaal talent aan het werk.

Aanleiding

De gemeenteraad keurde op 22 november 2016 (jaarnummer 749) de overeenkomst tussen het Vlaams Gewest, BAM (Lantis), het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht en de stad Antwerpen over de heroriëntering van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten goed.

Het college bekrachtigde op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) de selectie van 18 projecten en vier reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe. Naast deze Ringprojecten is 10,5 miljoen euro voorzien voor verder studiewerk rond onder andere het verkeerskundig systeem op de zuidoostelijke ring, tunnelveiligheid, multimodale knopen en overkappingskansen voor de volgende fasen.

De gemeenteraad keurde op 17 december 2018 (jaarnummer 788) de samenwerkingsovereenkomst goed tussen de stad Antwerpen en AG Vespa voor vier projectclusters in het noorden die direct gerelateerd zijn aan de Oosterweelverbinding. Voor de projectcluster “Zuidoostelijk bermenlandschap” (huidige naam: "Ringpark Groene Vesten"), wordt afgesproken om deze nog in onderling overleg toe te wijzen.

Het college keurde op 6 september 2019 (jaarnummer 7156) de projectdefinitie en het bestek van voor de deelopdracht 'Ringpark Groene Vesten' goed. Het college keurde goed dat AG Vespa op basis van het bestek de volledige plaatsingsprocedure van de deelopdracht 'Ringpark Groene Vesten' in eigen naam voor de vaste gedeelten en in naam van de stad Antwerpen (inclusief verzelfstandigde entiteiten) voor de voorwaardelijke gedeelten zou voeren. Het college keurde goed dat AG Vespa de uitvoering van de deelopdracht ‘Ringpark Groene Vesten’ in eigen naam en voor rekening van de stad Antwerpen zal aansturen en opvolgen tot en met de oplevering van de vaste gedeelten van de deelopdracht.

Het college keurde op 10 januari 2020 (jaarnummer 268) het projectbudget voor de eerste fase van het leefbaarheidsproject Ringpark Groene Vesten (gelijklopend met de vaste gedeelten van de ontwerpopdracht) voor een bedrag van 4.588.679,46 euro inclusief btw goed. Het projectbudget bestaat uit: ereloon ontwerpteam vaste gedeelten: 2.301.299,00 euro inclusief btw (op basis van offerte) en technische studies, in-situ proeven en coördinatie: 2.287.380,46 euro inclusief btw (geraamd bedrag).

Het college keurde op 24 april 2020 (jaarnummer 3629) goed dat AG Vespa, als gedelegeerd bouwheer van de stad Antwerpen, het 'Voorwaardelijk Gedeelte 15. Bijkomend onderzoek en ondersteuning’ van de deelopdracht 'Ringpark Groene Vesten' kan lichten tijdens de aansturing van de vaste gedeelten en binnen het toegekende taakstellend budget en dat AG Vespa tevens bevoegd is om in uitvoering van het 'Voorwaardelijke Gedeelte 15' alle nodige handelingen te stellen binnen het toegekende taakstellend budget.

Op 9 oktober 2020 (jaarnummer 8337) werd het conceptontwerp van Ringpark Groene Vesten ter kennisname aan het  college voorgelegd. 

Op 2 juli 2021 (jaarnummer 5400) keurde het college het landschapsontwerp Ringpark Groene Vesten als kaderplan goed. Het college selecteert het realiseerbare deelproject ‘Pomppark Zuid’ (in cluster Zuid) en beslist om dit deelproject te laten uitvoeren. Het college selecteert de deelprojecten waarvoor nog verder onderzoek en afstemming vereist is - met name cluster Centraal, cluster Oost, geluidsmaatregel Tuinwijk in Borgerhout en geluidsmaatregel middenberm - en beslist om in afwachting van de resultaten van het verder onderzoek voor deze deelprojecten het nodige budget te reserveren. Het college keurt het projectbudget voor het realiseerbaar deelproject Pomppark Zuid vanaf definitief ontwerp tot en met uitvoering voor een bedrag van 14.359.591,64 euro inclusief btw goed.

Vlaanderen en de stad Antwerpen (jaarnummer 1485) zijn principieel overeengekomen om de geïndexeerde kost van de onderbouw van de eerste fase leefbaarheidsprojecten Rechteroever, die onlosmakelijk verbonden is met de Oosterweelverbinding, te financieren met het verruimde financieel model op basis van tolheffing. De vrijgekomen ruimte binnen het overkappingsfonds (868 miljoen euro pp. (prijspeil) 2022) wordt geheroriënteerd naar de reserveleefbaarheidsprojecten en naar de meerkosten bij de geselecteerde eerste fase leefbaarheidsprojecten. Het college gaf op 10 maart 2023 (jaarnummer 1485) opdracht aan SW en AG Vespa om de nieuwe taakstellende budgetten per Leefbaarheidsproject uit te klaren met de andere overheidspartners.

Ringpark Groene Vesten bevat de volledige ringruimte van gevel tot gevel tussen de binnen- en de buitenstad. De uiteinden worden begrensd door de Kolonel Silvertopstraat in het westen en de Tuinwijk Borgerhout (inbegrepen) in het noorden. De ambitie voor het 'Ringpark Groene Vesten' is de realisatie van een ambitieus en verbindend grootstedelijk bermenpark in de ringzone dat:

1. de geluidshinder en de luchtverontreiniging van de infrastructuur in de ringzone vermindert voor de achterliggende woonwijken en parken door middel van grondbermen, geluidsschermen, overkragingen, kuilen, vegetatie en andere maatregelen;
2. veilige en royale fiets- en voetgangersverbindingen biedt in de langsrichting in de vorm van een ontvlecht ringfietspad en in de dwarsrichtingen;
3. een aaneengesloten water- en energiesysteem draagt in functie van de achterliggende wijken;
4. een ecologische verbinding vormt in de langsrichting en in de dwarsrichtingen;
5. ingeschakeld wordt als recreatieve ruimte voor de buurt en stad.

Het toekomstbeeld voor de zuidelijke ringweg is een zo volledig mogelijke overkapping met daaronder een gescheiden verkeerssysteem van de E19 tot de E313. Het leefbaarheidsproject ‘Ringpark Groene Vesten’ heeft de bedoeling om in afwachting daarvan al belangrijke positieve leefbaarheidseffecten te genereren voor de naburige wijken door op de leefbaarheidsmaatregelen voor lucht- en geluid en door op de modal shift met het vernieuwde Ringfietspad in te zetten. Bij voorkeur zijn deze maatregelen meteen een voorbereidend werk op een toekomstige grootschalige overkapping.

Het landschapsontwerp Ringpark Groene Vesten vormt het kaderplan waarbinnen over meerdere legislaturen heen een aantal deelprojecten kunnen geselecteerd worden. Voor dit Ringpark is binnen het leefbaarheidsbudget een taakstellend budget van 78 miljoen euro (50 miljoen euro uitvoeringsbudget) beschikbaar. Het faseringsplan van het landschapsontwerp selecteert de deelprojecten die uitgevoerd worden binnen het leefbaarheidsbudget:

Voor het deelproject ‘Pomppark Zuid’ werd aansluitend aan het landschapsontwerp het voorontwerp en het definitief ontwerp uitgewerkt. Het Omgevingsvergunningsdossier werd begin juli 2023 bij het Omgevingsloket ingediend. Voor de overige deelprojecten zijn de middelen gereserveerd, maar was nog verder onderzoek nodig alvorens de uitvoeringsfases aan te vatten. Het bijkomend onderzoek leidt tot een aanpassing van de geselecteerde projecten en het faseringsplan en vormt het voorwerp van voorliggende collegebeslissing. 

Artikel 56, §3, 4° van het Decreet Lokaal Bestuur bepaalt dat het college bevoegd is voor het voeren van de plaatsingsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.
Artikel 56, §3, 5° van het Decreet Lokaal Bestuur bepaalt dat het college bevoegd is voor de vaststelling van de plaatsingsprocedure en de voorwaarden van overheidsopdrachten als het gaat om een opdracht die past binnen het begrip `dagelijks bestuur'.

Met collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges vastgelegd. Artikel 11 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor openbaar domein. In het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 305) werd de lijst met bovenlokale locaties goedgekeurd. Het projectgebied betreft lokaal en bovenlokaal openbaar domein met een bovenlokale investering in het kader van het leefbaarheidsproject Ringpark Groene Vesten. Het district Antwerpen, Berchem, Borgerhout en Deurne hebben adviesbevoegdheid.

Op 25 november 2019 (jaarnummer 652) keurde de gemeenteraad de beheersovereenkomst 2019-2024 tussen de stad Antwerpen en AG Vespa goed. Artikel 6 - 4.4 bepaalt dat AG Vespa publiek domein kan (laten) realiseren. De opdracht aan AG Vespa betreft het plaatsen en uitvoeren van de overheidsopdrachten in eigen naam en voor rekening van de stad Antwerpen. De beleidsbeslissing omtrent het realiseren van het publiek domein ligt bij de stad Antwerpen. De stad Antwerpen legt hierbij tevens het projectbudget vast.

Voor de deelprojecten 'Cluster Centraal', 'Cluster Oost', 'Geluidsmaatregel Tuinwijk' en 'Geluidsmaatregel middenberm' werden de bijkomende onderzoeken afgerond en voorgelegd aan de Stuurgroep Over de Ring, met als resultaat volgend advies aan het college:

Cluster Centraal

De geluidsmaatregel intra-muros ter hoogte van Wolvenberg werd door team intendant en AG Vespa onderzocht op kosten-baten, de locatie, het type geluidsmaatregel en de performantie in afstemming met stakeholders Agentschap Wegen en Verkeer, Infrabel, Natuurpunt en de projectwerkbank. De maatregel is technisch mogelijk en er is een voorkeurslocatie - tussen de spoorlijn en de autosnelweg - aangeduid. Met deze locatie wordt het natuurreservaat gespaard. De Stuurgroep Over de Ring adviseert om de geluidsmaatregel Wolvenberg verder uit te werken als uitvoeringsproject binnen Cluster Centraal.

Cluster Oost

De beslissing voor de inzet van het investeringsbudget is afhankelijk van de lopende Ringstudies R1-Zuid en de studie Knoop Oost. De voorwaarde om versneld een uitvoerings­project Vestenpark Luisbekelaar te realiseren, ligt in het compacter maken (direct aanliggend aan de autosnelweg) van de op- en afrit van het aansluitingscomplex Borgerhout. Technisch onderzoek door Team Intendant toont aan dat een compacte aanliggende oprit Borgerhout in conflict komt met de nieuwe afslagstrook (dive-under) van de E313 richting noorden in de Knoop Oost, die gerealiseerd wordt door de Oosterweelverbinding. Het aansluitcomplex Borgerhout kan hierdoor niet versneld compacter worden gemaakt, wat de voorwaarde is om het Vestenpark Luisbekelaar op korte termijn te realiseren. Team Intendant concludeert dat op basis van bijkomende inzichten over de herstructurering van Knoop Oost, in combinatie met het beperkte draagvlak voor het project, het beter is te wachten met de realisatie van Pomppark Oost  tot herstructurering van de knoop E313.

De Stuurgroep Over de Ring adviseert om het gereserveerde leefbaarheidsbudget voor Cluster Oost toe te wijzen aan Cluster Centraal. De leefbaarheidsbaten voor Luisbekelaar en Borgerhout intramurus worden verder opgenomen in het lopende proces rond de overkapping van R1 zuid en Knoop Oost met als doel de verbetering van de leefbaarheid van deze zones.

Geluidsmaatregelen Tuinwijk Borgerhout en geluidsmaatregel middenberm

Team intendant heeft adviezen ingewonnen bij het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) en de Universiteit van Gent. Team Intendant komt tot de conclusie dat de geluidsmaatregel Tuinwijk Borgerhout - waarbij het recente geluidscherm verlengd wordt richting Stenenbrug - onvoldoende effect genereert voor de Tuinwijk in relatie tot de investering. De leefbaarheidsbaten voor Tuinwijk worden wel verder opgenomen in het lopende proces rond de overkapping van R1 zuid en Knoop Oost.

De geluidsmaatregel middenberm werd door team intendant en AWV afgestemd met de resultaten van de uitgevoerde teststrook van de oppervlaktebehandeling ‘NGCS’ (Next Generation Concrete Surface) op het betonnen wegdek van de Ring tussen de Posthofbrug en de Zurenborgbrug. De resultaten geven duidelijke reducties van het rolgeluid van het wegverkeer. De oppervlaktebehandeling is bovendien sneller, goedkoper en makkelijker uitvoerbaar dan de ‘geluidsmaatregelen middenberm’ uit het landschapsontwerp Ringpark Groene Vesten. Het volledige betonnen wegdek van de Ring uitvoeren met de oppervlaktebehandeling heeft een geraamde kostprijs van 4,55 miljoen euro exclusief btw (5,5 miljoen euro inclusief btw of 6,32 miljoen euro inclusief btw en onvoorzien). Het gaat om het deel tussen de K. Silvertopstraat en de knoop E313. Dit is een langer deel dan wat voorzien werd in de geluidsmaatregel middenscherm.

De Stuurgroep Over de Ring adviseert om het gereserveerde leefbaarheidsbudget voor Geluidsmaatregel Tuinwijk toe te wijzen aan Cluster Centraal en om de geluidsmaatregel middenberm te vervangen door de uitvoering van de oppervlaktebehandeling NGCS. Hiervoor wordt 4,55 miljoen euro exclusief btw (6,32 miljoen euro inclusief btw en onvoorzien) van het leefbaarheidsbudget voor gereserveerd. De Stuurgroep Over de Ring adviseert de resterende middelen ‘geluidsmaatregel middenberm’ toe te wijzen aan Cluster Centraal.

Aanpassing faseringsplan / selectie deelprojecten:

Het herijkte taakstellend budget voor het totale overkappingsfonds (dus buiten het financieel model van Lantis waarbinnen de kosten van de onderbouw van de eerste fase zullen opgenomen worden) bedraagt 1.594,24 miljoen euro (prijspeil 2022) inclusief de uitgaven die stad Antwerpen op zich nam in het vorig meerjarenplan. De stad Antwerpen zal samen met de partners van het Toekomstverbond uitklaren wat deze actualisatie betekent voor de taakstellende budgetten per Ringpark en dit ten gepaste tijde vertalen in haar komende meerjarenplannen voor de uitgaven waar de stad Antwerpen verantwoordelijk voor is (2023_CBS_01485). Om tegemoet te komen aan het nieuwe taakstellend budget wordt het taakstellend budget voor Ringpark Groene Vesten teruggebracht naar 75.184.200 euro. Het faseringsplan wordt als volgt aangepast:

De verschuiving van de middelen betekent voor deelproject 'Cluster Centraal' een verhoging van het investeringsbudget met 9,93 miljoen euro (exclusief btw, onvoorzien, erelonen en technische studies). Cluster Centraal bestaat uit een doorgroeiscenario, waarbij in eerste fase het segment tussen de Grote Steenweg/Mechelsebrug en de Posthofbrug aan de extra-muros zijde wordt aangevat. Vervolgens wordt volgende priorisering gehanteerd in de keuze van de uit te voeren deelprojecten binnen het beschikbare budget (i) voorzien van geluidsmaatregel aan de intra-muros zijde, tussen Grote Steenweg en Posthofbrug, (ii) een groeitraject extra-muros in oostelijke richting en (iii) een groeitraject extra-muros in westelijke richting. Door de verhoging kan een groter deel van het doorgroeiscenario worden gerealiseerd.

Ringpark Groene Vesten wordt in het kader van De Grote Verbinding en in samenwerking met de partner overheid Agentschap Wegen en Verkeer - afdeling Antwerpen en het team intendant gevoerd. In de Werkbanken zijn diverse stakeholders vertegenwoordigd: opdrachtgever, ontwerpteam, team intendant, partner overheid, diverse stadsdiensten, burgerbewegingen en belanghebbenden (onder andere Agentschap Natuur en Bos, Provincie Antwerpen, Vervoersregio Antwerpen en Natuurpunt), alsook enkel vertegenwoordigers uit de werkateliers. Tijdens een co-creatief proces wordt in de schoot van de Werkbank de ontwerpstappen met de diverse stakeholders afgestemd en naar consensus gezocht.

Het aangepast voorstel faseringsplan Ringpark Groene Vesten werd voorgelegd aan de 'Werkbank Groene Vesten', het 'Projectteam Groene Vesten' en de 'Stuurgoep Over de Ring' en besproken.

In het meerjarenplan 2020-2025 is een budget van 5.853.231,93 euro ingeschreven:

• 5.624.364,30 euro op SUB_NR/INTERN/2000-2100-2200-2300-2400-2500-2600/5291630000/224/2LMS010102M01459/2SA020200 (Ringpark Groene Vesten)
  • 4.089.588,45 euro: Landschapsontwerp t.e.m. voorontwerpen deelprojecten, technische studies en coördinatie (m.u.v. het voorontwerp Pomppark Zuid);
  • 266.166,01 euro: Pomppark Zuid - Voorontwerp, technische studies en coördinatie;      
  • 1.268.609,84 euro: Pomppark Zuid - Slimme schakel, technische studies en coördinatie;
• 228.867,64 euro op SUB_NR/INTERN/2000/5291630000/224/2LMS010102M01466/2SA020200 (Ringstudie R1 Zuid)

Het krediet houdt rekening met de 7^de aanpassing van het meerjarenplan van de stad Antwerpen.

Het projectbudget voor het deelproject Cluster Centraal vanaf voorontwerp tot en met uitvoering wordt geraamd op 50.260.478,59 euro inclusief btw. Dit is het taakstellend budget voor het realiseerbaar deelproject Cluster Centraal.

De middelen voor de opmaak van het voorontwerp voor het deelproject Cluster Centraal zijn in het meerjarenplan 2020-2025 voorzien op SUB_NR/INTERN/2000-2100-2200-2300-2400-2500-2600/5291630000/224/2LMS010102M01459/2SA020200 (Ringpark Groene Vesten). Om na het voorontwerp een verdere doorstart te maken deze legislatuur is er voor het deelproject Cluster Centraal een deel van het taakstellend budget nodig, zijnde 964.369,13 euro inclusief btw en 15% onvoorziene kosten voor ereloon ontwerpteam voorwaardelijk gedeelte 'definitief ontwerp', technische studies en coördinatie. Deze middelen zullen bij een volgende aanpassing meerjarenplan worden opgenomen.

De ontwerpopdracht tot en met voorontwerp (vaste gedeelten) en de toegewezen deelopdrachten tot en met uitvoering (variabele gedeelten) worden door AG Vespa in eigen naam en voor rekening van de stad Antwerpen uitgevoerd.