2023_VB_00332 - Maagdenhuis - Uitwerking nieuwe culturele invulling - Goedkeuring

Het Maagdenhuis – sinds 1938 beschermd als monument wegens haar algemeen belang dat gevormd wordt door haar historische, artistieke en archeologische waarde - is ingericht in het voormalige 17de eeuwse meisjesweeshuis van Antwerpen. Vanaf 1884, nadat het nieuwe meisjesweeshuis in de stad was geopend, vestigde er zich het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen, later opgevolgd door de Commissie van Openbare Onderstand en het O.C.M.W. Sinds 1884 wordt in het Maagdenhuis eveneens een collectie kunstwerken en historische voorwerpen uit oude gebedshuizen, kapellen en bestuurskamers getoond. Verder wordt er de geschiedenis van de Antwerpse openbare liefdadigheid in het algemeen en de kinderzorg in het bijzonder verteld. Zowel het gebouw zelf als bepaalde elementen in de collectie en de presentatie houden verband met de sociale geschiedenis van de stad. 

Op 31 mei 2018 werden enkele principes en uitgangspunten voor een geoptimaliseerde werking van het Maagdenhuis goedgekeurd door de Raad van Maatschappelijk Welzijn (jaarnummer 397). Er werd vanaf dan gestreefd naar een erfgoedsite met een verhaal binnen de cultuurwerking van stad Antwerpen. De verankering van het verhaal van kinderen en jongeren in precaire situaties vroeger en nu vormt de belangrijkste focus in de werking.

Er werd door de Raad van Maatschappelijk Welzijn op 23 september 2019 (jaarnummer 92) goedgekeurd om, naar analogie met de beslissing van het college op 5 juli 2019 (jaarnummer 5486), vanaf 1 januari 2020 de werking van het Maagdenhuis over te dragen naar het nieuwe Autonoom Gemeentebedrijf Culturele Instellingen Antwerpen/Erfgoed (AG CIA/Erfgoed). De kunstcollectie is eigendom gebleven van het OCMW Antwerpen.

In 2023 werd er een analyse uitgevoerd op de kunstcollectie van het Maagdenhuis waarvan de vaststellingen ter kennis werden gebracht aan het directiecomité op 22 juni 2023 (jaarnummer 111). Hieruit is gebleken dat de collectie is terug te leiden tot een deel historische kunstwerken en een deel hedendaagse kunst. Het grootste deel van de collectie is niet relevant of bruikbaar voor de scenografie en bezoekersbeleving in het kader van de werking van het Maagdenhuis waar geen een-op-eenrelatie is tussen verhaal, locatie en collectie. Het behoud en beheer van de overige inventarisstukken betekent zowel in tijd, ruimte als budget een belasting voor de werking en hypothekeert daardoor het potentieel van (de transitie naar) een nieuw concept en aanbod op de site.

Er werd aanbevolen om over te gaan tot een kwalitatieve en effectieve wijze van herbestemming waarbij de nodige aandacht diende te worden gegeven aan:

• het borgen van het sociale verhaal in een correcte combinatie met het Maagdenhuis en haar relevante collectiestukken;
• het definitief en kwaliteitsvol onderbrengen van de overige collectie-items;
• het uitdenken van een nieuwe toekomst voor de site.

De raad voor maatschappelijk welzijn keurde op 23 september 2019 (jaarnummer 92) goed om de werking van het Maagdenhuis over te dragen aan het AG Culturele Instellingen Antwerpen/Erfgoed. De collectie en het gebouwenpatrimonium bleven echter onder de bevoegdheid van het OCMW.

Artikel 84 § 3,1° van het Decreet Lokaal Bestuur bepaalt dat het vast bureau bevoegd is voor de daden van beheer over de inrichtingen en eigendommen van het OCMW, in voorkomend geval binnen de door de raad voor maatschappelijk welzijn vastgestelde algemene regels.

Er dient een nieuwe culturele invulling voor het Maagdenhuis te worden uitgewerkt, waarbij de kerncollectie en het sociale verhaal van de site enerzijds en een actuele, moderne werking met een duurzame toekomst anderzijds worden geborgen.

In functie van deze toekomstgerichte invulling, dienen een aantal potentiële verhaallijnen en mogelijke partners te worden onderzocht. De pistes die verder moeten worden uitgewerkt in functie van de nieuwe culturele invulling zijn:

• Inhoudelijk: uitvalsbasis voor mogelijke culturele initiatieven en diverse (opleidings)partners, steeds met aandacht voor de verhaallijn “zorg voor kwetsbaren in het algemeen en kinderen en jongeren in het bijzonder” en rekening houdend met de reeds geplande tentoonstelling “Publiekslievelingen” van Museum Mayer van den Bergh die vanaf november 2024 opgebouwd wordt in het Maagdenhuis en loopt van januari 2025 tot eind 2026.
• Financieel: het uittekenen van een exploitatieverhaal waarbij privé-initiatieven in ondersteuning en uitvoering van het inhoudelijk verhaal, de opstart en uitbating van deze site maximaal zelf dragen.

Met dit besluit geeft het vast bureau de opdracht binnen deze nieuwe visie de verhaallijn verder uit te werken en het exploitatiemodel met de potentiële partners te vertalen in een business case.