Het jaar 1124 is de stichtingsdatum van de Sint-Michielsabdij, de oudste kloosterstichting in de stad Antwerpen. Met het oog op de uitzonderlijke rol van de abdij doorheen de geschiedenis van de stad is het gepast om naar aanleiding van de 900ste verjaardag van deze stichting het verdwenen kloostercomplex in herinnering te brengen.
In 1124 stichtte de heilige Norbertus langs de Schelde ter hoogte van de huidige Sint-Michielskaai de Sint-Michielsabdij. De abdij bepaalde gedurende ongeveer zeven eeuwen, zowel ruimtelijk als geestelijk het uitzicht van de stad Antwerpen. Na de afschaffing van het klooster in de Franse periode begon het verval van het complex en de gebeurtenissen tijdens de Belgische omwenteling van 1830 zorgden er voor dat de abdij daarna volledig uit het stadsbeeld verdween. Vandaag zijn er enkel nog een aantal straatnamen in de omgeving van de oorspronkelijke site die verwijzen naar de eens zo machtige abdij. Door het archeologisch onderzoek dat in 2022 op het kadeplateau en op de kaaiweg van de Sint-Michielskaai werd uitgevoerd, verschenen de resten van de abdij voor korte tijd opnieuw aan de oppervlakte.
Naar aanleiding van deze 900ste verjaardag wil de stad met een aantal initiatieven de rijke geschiedenis van de abdij bij het publiek onder de aandacht brengen.
Gedenksteen
Van de Sint-Michielsabdij blijven in het stadsbeeld weinig tastbare sporen over, waardoor ook de herinnering aan de abdij uit het collectieve geheugen van de Antwerpenaar verdween. Bij recent archeologisch onderzoek op het kadeplateau en op de Sint-Michielskaai werden de resten van het abdijcomplex voor korte tijd opnieuw zichtbaar. Bij de aanleg van de vernieuwde kaaiweg en het kadeplateau verdwenen ze weer onder de grond. Het opnieuw aangelegde kadeplateau is een geschikte locatie om een gedenksteen te plaatsen. Er wordt voorgesteld om deze te integreren in het wandelpad, ter hoogte van de nieuwe speeltuin.
De gedenksteen zal bestaan uit een cirkel van 150 centimeter diameter in blauwe hardsteen, waarin het grondplan van het historische abdijcomplex en een inscriptie die naar de 900-jarige abdij verwijst, gegraveerd zijn. De onthulling kan plaatsvinden op 4 mei 2024. De plaatsing van de steen wordt voorbereid in overleg met AG Vespa, die bouwheer voor de heraanleg van de Scheldekaaien is.
Studiedag
De werkgroep 'Norbertijner Geschiedenis in de Nederlanden' organiseert jaarlijks een studiedag rond een specifiek thema over de geschiedenis van de Norbertijnen. Naar aanleiding van de 900ste verjaardag van de stichting van de Antwerpse Sint-Michielsabdij wordt, in samenwerking met bestuurszaken/stadsarchief en stadsontwikkeling/onroerend erfgoed, deze studiedag in 2024 in Antwerpen georganiseerd. De bijeenkomst kan doorgaan op 4 mei 2024, aansluitend op de onthulling van de gedenksteen op het kadeplateau. De studiedag vindt plaats in het Felixarchief in de ruimtes op de zesde verdieping.
De studiedag krijgt de titel 'Norbertus aan de Schelde. 900 jaar Sint-Michielsabdij in Antwerpen'. Inhoudelijk staat de geschiedenis van de abdij centraal, evenals de resultaten van het recent archeologisch onderzoek. Vanuit de stad zullen er bijdragen gepresenteerd worden door Marie Juliette Marinus, stadsarchivaris, en Karen Minsaer, Katelijne Geerts en Anne Schryvers, allen van de dienst stadsarcheologie.
Minitentoonstelling in het Felixarchief
In de stedelijke archieven wordt een schat aan historische documenten over de geschiedenis van de Sint-Michielsabdij bewaard. Uit deze rijke verzameling worden een aantal stukken geselecteerd voor een minitentoonstelling op de zesde verdieping van het Felixarchief. Deze zullen aangevuld worden met beelden van het recent archeologisch onderzoek naar de abdij. De tentoonstelling is eveneens een samenwerking tussen bestuurszaken/stadsarchief en stadsontwikkeling/onroerend erfgoed. De tentoonstelling zal te bezichtigen zijn tijdens de openingsuren van het archief, vanaf 4 mei 2024 tot 8 september 2024, dag waarop de jaarlijkse Open monumentendag doorgaat.
De Sint-Michielsabdij op Open monumentendag
Op 8 september 2024 gaat de jaarlijkse Open monumentendag door onder het motto 'En route!' Dit jaar staan routes, netwerken en connecties centraal. Alhoewel volledig verdwenen uit het straatbeeld verdient de Sint-Michielsabdij een plaats in het programma.
Er is 10.000,00 euro voorzien op budgetplaats: 5154000000, budgetpositie: 6141, functiegebied: 2BRS020302A00000, subsidie: SUB_NR, begrotingsprogramma 2SA070720 budgetperiode: 2400.
Rekeningen en bestelbonnen worden goedgekeurd door de administratieve goedkeurder.
Het college keurt goed om de 900ste verjaardag van de stichting van de Sint-Michielsabdij in 2024 te herdenken door de onthulling van een gedenksteen, de organisatie van een studiedag en een minitentoonstelling in het Felixarchief en aandacht voor deze verjaardag in het programma van de Open monumentendag op 8 september 2024.