2024_CBS_05379 - Berchem station - Stadsbouwmeesterproject - Goedkeuring

Routeplan 2030

Het Routeplan 2030 is het multimodaal mobiliteitsplan voor de Vervoerregio Antwerpen (die bestaat uit 32 gemeenten) dat invulling geeft aan het mobiliteitsbeleid dat op regionaal niveau zal worden (uit-)gevoerd. Het vormt het ontwikkelkader voor de nadere uitwerking van projecten en programma's op regionaal en lokaal niveau. Het is gericht op het realiseren van een bereikbare en leefbare regio met een structureel hoger gebruik van de duurzame mobiliteitsmiddelen in 2030. Het is opgesteld in de overtuiging dat mobiliteitsproblemen aangepakt moeten worden door samen te werken tussen de verschillende bestuursniveaus, de lokale besturen onderling, de vervoersmodi, en met alle betrokken publieke en private stakeholders.

Antwerpen streeft daarbinnen met haar stedelijk mobiliteitsbeleid naar een bereikbare en actieve stad. De belangrijkste uitdagingen hierbij zijn een groeiende bevolking en een economie die moet kunnen meegroeien. Om dit te bereiken zullen we de beschikbare ruimte zo efficiënt mogelijk benutten en zetten we financiële en technologische middelen zo gericht mogelijk in.

In samenwerking met hogere overheden streeft stad Antwerpen naar sterke netwerken voor de verschillende modi die de stad optimaal bereikbaar maken. Op, rond en in deze netwerken waar iedereen toegang tot heeft, moet een nieuw evenwicht worden verzekerd, dat zich uit door co-modaliteit, leefbaarheid en verkeersveiligheid.

Over de ring

Van januari 2016 tot juni 2018 werd, onder leiding van Intendant Alexander D’Hooghe in het kader van het Toekomstverbond een traject doorlopen om te komen tot concrete en realiseerbare overkappingen en leefbaarheidsprojecten voor de Antwerpse Ring met als ambitie een overkapping van de volledige ring. In maart 2017 is het “Toekomstverbond voor de bereikbaarheid en leefbaarheid – Een ring rond stad Antwerpen en een ring voor stad Antwerpen” tussen het Vlaams Gewest, stad Antwerpen en de burgerbewegingen stRaten-generaal, Ademloos en Ringland tot stand gekomen. In het kader van de eerste grote fase in de leefbaarheidsmaatregelen voorzien de Vlaamse Regering, stad Antwerpen en het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht een bedrag van 1,250 miljard euro.

Op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) bekrachtigde het college de selectie van 18 projecten en een aantal reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van Intendant Alexander D’Hooghe. Naast deze Ringprojecten is 10,5 miljoen euro voorzien voor verder studiewerk rond onder andere het verkeerskundig systeem op de zuidoostelijke ring, tunnelveiligheid, overkappingskansen voor de volgende fasen en ook de multimodale knopen van de stationsomgevingen – dat laatste onder de noemer ‘Naar een Ambitieuze Modal Shift (AMS 50/50)’.

Slimme schakels

Tot slot, naar analogie met reeds gerealiseerde projecten zoals de Park & Rides en lopende projecten zoals de Slimme Schakels, wenst de stad mee te werken aan de leesbaarheid, toegankelijkheid, multimodale bereikbaarheid en architecturale kwaliteit van die stationsomgevingen. Dit speelt op verschillende vlakken:

• Leesbaarheid en ruimtelijke articulatie van het multimodale knooppunt
• Connectiviteit tussen vervoersmodi
• Architecturale taal
• Verweving van het bovenlokale programma met de lokale noden en opportuniteiten van de buurt

Multimodale knoop Berchem Station

NMBS wenst op korte termijn de toegankelijkheid en veiligheid (ifv evacuatie) van het station te verhogen door het voorzien van liften en bijkomende trappen, en daarnaast het station uit te bouwen tot een representatief gebouw met aan beide zijden een evenwaardige inkom, al dan niet met een overkapping van de sporen. Een station dat zich inpast in een multimodale knoop waarin ook de ambities voor fiets en OV, zoals geformuleerd in het Routeplan 2030, een plek vinden. Infrabel dient de spoorbruggen over Singel en Ring te vervangen. 

Binnen bovenvermelde kaders moet voor de multimodale knopen onderzoek gebeuren dat bestaat uit verschillende lagen:

• Becijferde mobiliteitsdata
• Onderzoek en organisatie multimodale mogelijkheden 
• Ruimtelijke invulling en ontwikkelingskansen (met aandacht voor de waterproblematiek)
• Leesbaarheid en beeld- en architecturale kwaliteit

Daarom heeft de intendant een proces opgezet voor Berchem Station, samen met de gemandateerden van de Vlaamse Overheid (AWV, De Lijn en MOW) en van de federale overheid (NMBS, Infrabel) en samen met de Vervoerregio Antwerpen, stad Antwerpen en de burgerbewegingen op de verschillende bovenvermelde aspecten. Dit proces startte in 2021 en een tussennota wordt momenteel afgerond. Er zijn heel wat belangrijke stappen vooruit gezet voor deze stationsomgeving. De uitwerking van de vernieuwing van het station botst echter op de grenzen van het publieke domein en er werd tot nu toe, ondanks uitgebreid onderzoek, nog geen sluitende ruimtelijke oplossing gevonden met voldoende draagvlak bij alle overheidspartners, binnen de percelen van NMBS en/of Infrabel.

De stad wil daarom verder onderzoeken welke mogelijkheden er nog zijn vertrekkende vanuit de grondposities van NMBS en Infrabel, eventueel uitgebreid met die van stad Antwerpen, zonder de inname van openbaar domein op stads- of gewestwegen, maar waarbij breder gekeken wordt naar de opgave.

Tot slot, naar analogie van de Park & Rides, wenst de stad mee te werken aan de leesbaarheid en architecturale kwaliteit van die stationsomgevingen. Dit speelt op verschillende vlakken:

• Het adequaat vinden van de weg naar het juiste transportmiddel
• Eenduidige communicatie op het knooppunt
• Vlotte transitie tussen vervoersmodi
• Architecturale taal

Opdracht

Het college geeft opdracht aan de stadsbouwmeester om in het kader van een “stadsbouwmeesterproject” de regie te voeren over “Berchem station” (zoals hierboven afgebakend, dus exclusief de mobiliteitsinfrastructuur op openbaar domein), teneinde het ruimtelijke en programmatorische ontwikkelingspotentieel van het station (focus op eigendommen van NMBS/Infrabel) in kaart te brengen, de potentiële ontwikkeling van het nieuwe station af te stemmen op de lokale en bovenlokale (gewenste) verkeersafwikkeling en -modi, en de beeld- en architecturale kwaliteit voor dit multimodaal knooppunt te onderzoeken. Hij zal hiervoor met de betrokken stakeholders een stedenbouwkundig kader uitwerken. Dit gebeurt door het doorlopen van een gecondenseerd proces over een beperkte tijdspanne, waarbij elke stap in het ruimtelijk en programmatorisch proces die bepalend is voor de verdere uitbouw van de multimodale knoop wordt gedragen door een akkoord van het college van burgemeester en schepenen. Deze stakeholders bestaan enerzijds uit overheden of overheidsbedrijven (stad Antwerpen, AWV, De Lijn, NMBS, Infrabel, ....), gemandateerden (Team intendant Alexander D'Hooghe) en de burgerbewegingen uit het toekomstverbond. Desgevallend kunnen aanpalende eigenaars of concessiehouders betrokken worden. 

De stadsbouwmeester kan zich daarnaast laten versterken door externe opdrachtnemers, bijvoorbeeld met relevante ervaring in het ontwerpen van stationsgebouwen.

Het stedenbouwkundig kader zal als resultaat van dit proces als input meegegeven worden aan de intendant in functie van de verderzetting van de studies naar de multimodale knoop Berchem, ikv Over de Ring.