Terug
Gepubliceerd op 17/09/2024

2024_DRAN_00109 - Straatnaamgeving. District Antwerpen - Loodswezensite. Naamgeving Vliettuinen Namenmonument Tweede Wereldoorlog - Goedkeuring

raadscommissie Antwerpen
ma 16/09/2024 - 20:00 Provinciehuis Antwerpen
Behandeld

Samenstelling

Aanwezig

Marita Wuyts, districtsraadslid; Anne Poppe, districtsraadslid; Regina Verstraeten, districtsraadslid; Tom Van den Borne, districtsschepen; Nadine Peeters, districtsraadslid; Samuel Markowitz, districtsschepen; Paul Cordy, districtsburgemeester; Adrjen Boeckmans, districtsraadslid; Fauzaya Talhaoui, districtsraadslid; Charlien Van Leuffel, districtsschepen; Femke Meeusen, districtsschepen; Tannicka Bogaert, districtsraadslid; Annemie Demeyer, districtsraadslid; Cedric Cornelissen, districtsraadslid; Stella Vansummeren, districtsraadslid; Nana Touré, districtsraadslid; Simon Verreet, districtsraadslid; Marie Vrelust, districtsraadslid; Farid Darmach, districtsraadslid; Sah Gulhan, districtsraadslid; Lutgardis van Craenenbroeck; Vincent Gysels; Olivia Alexander, waarnemend districtssecretaris

Afwezig

Christophe Wuyts, districtsraadslid; Morad Ramachi, districtsraadslid; Sascha Luyckx, districtsraadslid; Firuz Gohari

Verontschuldigd

Maya Detiège, districtsraadslid; Annelies Thoelen, districtsraadslid; Ebubekir Dogan, districtsraadslid; Laura Delmas, districtsraadslid; Babette Dehaen, districtsraadslid; Freek Niesten, districtsraadslid; Bart Steyaert

Secretaris

Olivia Alexander, waarnemend districtssecretaris

Voorzitter

Marita Wuyts, districtsraadslid
2024_DRAN_00109 - Straatnaamgeving. District Antwerpen - Loodswezensite. Naamgeving Vliettuinen Namenmonument Tweede Wereldoorlog - Goedkeuring 2024_DRAN_00109 - Straatnaamgeving. District Antwerpen - Loodswezensite. Naamgeving Vliettuinen Namenmonument Tweede Wereldoorlog - Goedkeuring

Motivering

Aanleiding en context

Op 16 oktober 2020 (jaarnummer 8583) keurde het college de begeleiding en de aanpak van de ontwikkeling op de Loodswezensite goed, met een geïntegreerd namenmonument en memoriaal ter herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Op 22 september 2023 (jaarnummer 6437) keurde het college het definitief ontwerp goed voor het openbaar domein en het Namenmonument op de Loodswezensite.

Op 6 september 2024 (jaarnummer 7044) besliste het college om de procedure straatnaamgeving te starten om de drie vliettuinen in de gebiedsontwikkeling rond de Loodswezensite te benoemen.

Juridische grond

Decreet tot bescherming van de namen van de openbare wegen en pleinen
De naamgeving van straten wordt geregeld in het decreet van 28 januari 1977 tot bescherming van de namen van de openbare wegen en pleinen. 
Artikel 1 bepaalt dat de gemeenteraad bevoegd is om de naam van openbare wegen en pleinen vast te stellen of te wijzigen.
Artikel 4 bepaalt de voorschriften betreffende het vaststellen en wijzigen van de naam van openbare wegen en pleinen;
Artikel 7 bepaalt dat indien in de naam van openbare wegen en pleinen gebruik wordt gemaakt van een eigennaam, de naamborden een beknopte toelichting van de gekozen benaming bevatten.

Regelgeving: bevoegdheid

Met het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 300) werden de bevoegdheden van de districtsraden vastgelegd. Voor het geven van nieuwe straatnamen is het district niet bevoegd, maar het kan op basis van artikel 138 van het Decreet Lokaal Bestuur wel advies uitbrengen over zaken die bovenlokaal zijn maar het district aanbelangen. 

Argumentatie

In het ontwerp zijn 6 lineaire muren voorzien, die op de locatie van de voormalige vlieten komen. Dit worden de gedenkmuren die de basis vormen van het Namenmonument. De gedenkmuren langs de vlieten bakenen drie herinneringstuinen af. De drie vliettuinen dienen een naam te krijgen om de vindbaarheid voor onder meer hulpdiensten te verzekeren. 

Het college wil deze locaties een naam geven die verwijst naar Antwerpenaren die tijdens de Tweede Wereldoorlog een groot engagement toonden of in verzet gingen en de oorlog uiteindelijk overleefden.
De volgende namen zijn opgenomen in de reservelijst plaatsnamen en kunnen gebruikt worden voor de benoeming van de drie herinneringstuinen: Eva Fastag, Marcel Louette, Hugo Van Kuyck. Aanvullend voor Hugo Van Kuyck adviseerde het stadsarchief om ‘Architect Hugo Van Kuyck’ te gebruiken om verwarring te vermijden met de bestaande Van Cuyckstraat. 

  • Op 22 juli 1942 wordt Eva Fastag bij de eerste Jodenrazzia in Antwerpen opgepakt en opgesloten in het Fort van Breendonk. Na vijf dagen wordt ze verhuisd naar de Dossinkazerne in Mechelen. Omdat ze Duits kent wordt ze niet gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, maar wordt ze als typiste voor de Duitsers in het verzamelkamp in Mechelen tewerkgesteld. Daar blijft ze twee jaar gevangen en ziet ze hoe meer dan 25.000 Belgische Joden van daaruit naar Auschwitz worden gedeporteerd. Op een dag staan haar eigen ouders en broers voor haar typmachine. Eerst weet ze haar familie enkele weken langer in de kazerne te houden door papieren te vervalsen, maar uiteindelijk worden ze toch gedeporteerd. Geen van haar familieleden overleeft de deportatie.
    Eva slaagt er ook in om bij andere gevangenen de transportnummers te manipuleren, waardoor bekenden zoals verzetslieden samen in dezelfde wagon terechtkomen. Tot aan haar dood claimt Eva dat ze niet wist dat de gedeporteerden naar een quasi zekere dood werden gestuurd. Tijdens haar gevangenschap heeft ze nooit de naam Auschwitz gehoord. Pas na de oorlog ontdekt ze het lot van haar familieleden. Op 9 juni 1944 wordt Eva bevrijd in het kader van een uitwisseling van Joodse en Duitse gevangenen in Palestina. Na de oorlog verhuist ze naar Israël. Daar vervoegt ze enkele Belgische kameraden in kibboets Ein Hakhoresh. Eva wordt na de oorlog door de Belgische overheid erkend als burgerlijk weerstander en weerstander door de sluikpers. In 2021, op een leeftijd van 104 jaar, overlijdt Eva in Israël.

  • Marcel Louette behoort tot de pioniers van het verzet in België. Hij staat aan het hoofd van de wijdvertakte verzetsbeweging de ‘Witte Brigade’. De verzetsgroep geeft een eigen sluikblad uit onder de naam “Steeds Verenigd”. Marcel Louette opereert onder de codenaam “Fidelio”. Op 9 mei 1944 wordt Louette opgepakt en ondergaat hij zware mishandelingen in zowel het hoofdkwartier van de Sipo-SD aan de Koningin Elizabethlei als in Breendonk. Hier houdt hij een levenslange verlamming aan de benen aan over. Op 30 augustus 1944 wordt hij naar Vught gevoerd, waar hij door de ontruiming van het kamp ontsnapt aan zijn doodsvonnis. Op 8 september komt hij aan in concentratiekamp Sachsenhausen-Oranienburg. Pas op 22 april 1945 bevrijdt het Rode Leger het kamp. Na kort aan de slag te gaan als verpleger in het verzamelkamp in Berlijn, komt Louette op 20 juli 1945 terug thuis aan in Antwerpen.
    In de naoorlogse periode speelt Louette een centrale rol in zowat alle organisaties die het Belgisch verzet na de oorlog verenigden.

  • Hugo Van Kuyck vlucht bij de Duitse inval eerst naar Engeland en vervolgens naar de Verenigde Staten, waar hij zich na de Japanse aanval op Pearl Harbor bij het Amerikaanse leger aansloot. Hij wordt luitenant-kolonel en wordt in 1943 overgeplaatst naar het Assault Training Center in Engeland waar Generaal Omar Bradley hem het in kaart brengen van de Normandische kust toevertrouwde (Mapping and Aerial Photo Section). Hier komt de ervaring van Hugo Van Kuyck als ingenieur en cartograaf goed van pas. Maandenlang vliegt hij op lage hoogte over het bezette Normandië en brengt duizenden foto’s mee terug, waarmee hij niet alleen het reliëf van de kustlijn kan bestuderen, maar ook de stromingen en de hoogte van het water naar gelang de getijden. Dit werk blijkt van onschatbare waarde voor de geallieerde invasie. Op 6 juni 1944 is het dan zo ver: D-Day, Operation Overlord, de geallieerde invasie in Normandië. Hugo Van Kuyck is die dag één van de eerste Belgen die voet zet op Franse grond.
    De terugkeer naar België na de oorlog is een koude douche: “Omdat hij geen gehoor had gegeven aan de oproep van de Belgische regering in Londen, omdat hij al naar de Verenigde Staten was vertrokken”, wordt hij berecht wegens desertie. De Amerikaanse generaal Armstrong levert zelf een dossier in om aan de krijgsraad te bewijzen dat hij de gemeenschappelijke zaak heeft gediend. In de naoorlogse periode keert Hugo Van Kuyck terug naar zijn eerste liefde, de architectuur. Vanaf 1954 worden van zijn hand grote sociale appartementsgebouwen aan de Luchtbal gebouwd. Hugo Van Kuyck drukt zijn stempel op het uitzicht van naoorlogs Antwerpen. Zo ontwerpt hij bijvoorbeeld ook het torengebouw voor de 'Bell Telephone Manufacturing Company' (Den Bell) aan het Zuid, gebouwd in 1953.

De procedure straatnaamgeving voorziet dat de districtsraad advies geeft. Het college vraagt de districtsraad van Antwerpen gunstig advies te verlenen om de drie vliettuinen in de gebiedsontwikkeling rond de Loodswezensite te benoemen als (van noord naar zuid): 

  • Architect Hugo Van Kuycktuin met als onderschrift: “(1902-1975) ingenieur-architect, architect van de geallieerde landingskaarten in 1944”.
  • Eva Fastagtuin met als onderschrift: “(1917-2021), Antwerpse joodse typiste die in de Dossinkazerne mensenlevens redde”.
  • Marcel Louettetuin met als onderschrift: “(1907-1978), leraar stadsschool Keistraat, na mei 1940 oprichter van de verzetsbeweging Witte Brigade Fidelio, de schuilnaam van Louette”.

Beleidsdoelstellingen

8 - Sterk bestuurde stad
2SBS01 - Bestuurszaken
2SBS0101 - Reguliere taken bestuurszaken

Besluit

Artikel 1

De districtsraad adviseert om de drie vliettuinen in de gebiedsontwikkeling rond de Loodswezensite te benoemen als (van noord naar zuid):

  • Architect Hugo Van Kuycktuin met als onderschrift: “(1902-1975) ingenieur-architect, architect van de geallieerde landingskaarten in 1944”.
  • Eva Fastagtuin met als onderschrift: “(1917-2021), Antwerpse joodse typiste die in de Dossinkazerne mensenlevens redde”.
  • Marcel Louettetuin met als onderschrift: “(1907-1978), leraar stadsschool Keistraat, na mei 1940 oprichter van de verzetsbeweging Witte Brigade Fidelio, de schuilnaam van Louette”.

Artikel 2

Dit besluit heeft in principe geen financiële gevolgen.